Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 5

Inverted sentence orders: verbs of locution

Kolejnym elementem w galerii wyjątków i odstępstw od ogólnej zasady niezmiennego szyku w angielskim zdaniu twierdzącym (statement sentence) są zdania z mową bezpośredną (dialogi, rozmowy, cytaty), w których występuje element składowy zawierający czasownik odnoszący się do faktu mówienia (a verb of locution). W przypadku licznych angielskich czasowników odnoszących się do mówienia może wystąpić inwersja – zmiana szyku zdania. Najczęściej w zdaniach tego typu mamy do czynienia z czasownikiem to say:

“Go away,” he said.  =   – Idź  sobie! / Idź precz! / Idź stąd! powiedział.

“Go away,” said Bill. =  – Idź  sobie! / Idź precz! / Idź stąd! powiedział Bill.

Inne przykłady:

admit	przyznać
argue	kłócić się, dowodzić
ask	pytać
confirm	potwierdzić
cry	płakać, krzyczeć, wołać
groan	stękać
inquire / enquire	pytać, dochodzić czegoś
laugh	śmiać się, wyśmiać
moan	ubolewać, skarżyć się, wyć
mutter	mruczeć, mamrotać
object	sprzeciwiać się
reckon	sądzić, wyobrażać sobie
reply	odpowiadać
respond	odezwać się, odpowiedzieć
scream	wrzeszczeć, piszczeć
think	myśleć, uważać
utter	wypowiedzieć
weep	płakać
whisper write	szeptać pisać
yell	wrzeszczeć, drzeć się

Oto kilka przykładów zdań:

“Is that all?” Mary asked. = “Is that all?” asked Mary .      – Czy to wszystko? spytała Mary. =

                                                                                                          – Czy to wszystko? Mary spytała.

“That’s strange,” John thought. = “That’s strange,” thought John. – Dziwne, myślał John.

“You are wrong,” his conscience replied. = “You are wrong,” replied his conscience.

        – Mylisz  się, odpowiedziało mu sumienie/sumienie mu odpowiedziało.

Zwróćmy uwagę, że (z wyjątkiem to say) inwersje tego typu występują, jeśli czasownikowi orzekającemu towarzyszy podmiot nazwany imiennie (Mary, John, his conscience), nie zaś za pomocą zaimka (he, she, it, they). W dzisiejszej angielszczyźnie taką kolejność składników zdania możemy zobaczyć po partii mowy bezpośredniej, nigdy zaś na początku kolejnego fragmentu mowy.

Z takim przestawionym szykiem zdania spotkamy się w współczesnej prozie, zwłaszcza w powieściach i opowiadaniach, ale oczywiście także i w poezji, np. w wierszu Edgara Allana Poe’a  „The Raven”:

Quoth the Raven, “Nevermore.”   – Rzecze kruk: - Przenigdy więcej!

W wierszu tym (wydanym w 1845 r.) spotykamy  dzisiaj już archaiczną formę czasownika, występującego wyłącznie w 1szej i 3ciej osobie czasu przeszłego (quoth) i zawsze z podmiotem w postpozycji. Poeta kilkakrotnie na końcu zwrotek tego wiersza powtarza Quoth the Raven, “Nevermore”. Co więcej, raczy nas innymi przykładami przestawionego szyku zdań, co prawda w mowie wiązanej:

Open here I flung the shutter, when, with many a flirt and flutter,
In there stepped a stately raven of the saintly days of yore.
Not the least obeisance made he; not a minute stopped or stayed he;
But, with mien of lord or lady, perched above my chamber door -
Perched upon a bust of Pallas just above my chamber door -
Perched, and sat, and nothing more.

Warto sięgnąć po cały wiersz – kto  nie zna tego zabytku literatury amerykańskiej. 

Jednak nie wszystkie czasowniki orzekające mogą wystąpić w zdaniach z odwróconą kolejnością podmiotu i orzeczenia. Wyjątkiem jest czasownik to tell. W współczesnej angielszczyźnie nie ujrzymy zdań typu: * “…” told John. Raczej nie spotkamy się też z formami  typu * “…” spoke John (od czasownika to speak). Raczej – bo i tu bywają wyjątki od wyjątków, zresztą mający ścisły związek z tłumaczeniem ….

 I znów mamy do czynienia z dzisiaj już przestarzałą forma czasownika...