Thursday 11 April 2013

Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 5



Inverted sentence orders: verbs of locution
Kolejnym elementem w galerii wyjątków i odstępstw od ogólnej zasady niezmiennego szyku w angielskim zdaniu twierdzącym (statement sentence) są zdania z mową bezpośredną (dialogi, rozmowy, cytaty), w których występuje element składowy zawierający czasownik odnoszący się do faktu mówienia (a verb of locution). W przypadku licznych angielskich czasowników odnoszących się do mówienia może wystąpić inwersja – zmiana szyku zdania. Najczęściej w zdaniach tego typu mamy do czynienia z czasownikiem to say:
“Go away,” he said.  =   – Idź  sobie! / Idź precz! / Idź stąd! powiedział.
“Go away,” said Bill. =  – Idź  sobie! / Idź precz! / Idź stąd! powiedział Bill.
Inne przykłady:
admit
przyznać
argue
kłócić się, dowodzić
ask
pytać
confirm
potwierdzić
cry
płakać, krzyczeć, wołać
groan
stękać
inquire / enquire
pytać, dochodzić czegoś
laugh
śmiać się, wyśmiać
moan
ubolewać, skarżyć się, wyć
mutter
mruczeć, mamrotać
object
sprzeciwiać się
reckon
sądzić, wyobrażać sobie
reply
odpowiadać
respond
odezwać się, odpowiedzieć
scream
wrzeszczeć, piszczeć
think
myśleć, uważać
utter
wypowiedzieć
weep
płakać
whisper
write
szeptać
pisać
yell
wrzeszczeć, drzeć się

Oto kilka przykładów zdań:
“Is that all?” Mary asked. = “Is that all?” asked Mary .      – Czy to wszystko? spytała Mary. =
                                                                                                          – Czy to wszystko? Mary spytała.
“That’s strange,” John thought. = “That’s strange,” thought John. – Dziwne, myślał John.
“You are wrong,” his conscience replied. = “You are wrong,” replied his conscience.
        – Mylisz  się, odpowiedziało mu sumienie/sumienie mu odpowiedziało.

Zwróćmy uwagę, że (z wyjątkiem to say) inwersje tego typu występują, jeśli czasownikowi orzekającemu towarzyszy podmiot nazwany imiennie (Mary, John, his conscience), nie zaś za pomocą zaimka (he, she, it, they). W dzisiejszej angielszczyźnie taką kolejność składników zdania możemy zobaczyć po partii mowy bezpośredniej, nigdy zaś na początku kolejnego fragmentu mowy.
Z takim przestawionym szykiem zdania spotkamy się w współczesnej prozie, zwłaszcza w powieściach i opowiadaniach, ale oczywiście także i w poezji, np. w wierszu Edgara Allana Poe’a  „The Raven”:
Quoth the Raven, “Nevermore.”   – Rzecze kruk: - Przenigdy więcej!
W wierszu tym (wydanym w 1845 r.) spotykamy  dzisiaj już archaiczną formę czasownika, występującego wyłącznie w 1szej i 3ciej osobie czasu przeszłego (quoth) i zawsze z podmiotem w postpozycji. Poeta kilkakrotnie na końcu zwrotek tego wiersza powtarza Quoth the Raven, “Nevermore”. Co więcej, raczy nas innymi przykładami przestawionego szyku zdań, co prawda w mowie wiązanej:
Open here I flung the shutter, when, with many a flirt and flutter,
In there stepped a stately raven of the saintly days of yore.
Not the least obeisance made he; not a minute stopped or stayed he;
But, with mien of lord or lady, perched above my chamber door -
Perched upon a bust of Pallas just above my chamber door -
Perched, and sat, and nothing more.




Warto sięgnąć po cały wiersz – kto  nie zna tego zabytku literatury amerykańskiej. 




Jednak nie wszystkie czasowniki orzekające mogą wystąpić w zdaniach z odwróconą kolejnością podmiotu i orzeczenia. Wyjątkiem jest czasownik to tell. W współczesnej angielszczyźnie nie ujrzymy zdań typu: * “…” told John. Raczej nie spotkamy się też z formami  typu * “…” spoke John (od czasownika to speak). Raczej – bo i tu bywają wyjątki od wyjątków, zresztą mający ścisły związek z tłumaczeniem ….

 I znów mamy do czynienia z dzisiaj już przestarzałą forma czasownika...

1 comment:

Anonymous said...

Świetne blog. Znałem dotąd Panią z artykułów w "Przekładając nieprzekładalne", miło mi poznać Pani blogerskie oblicze.