Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 12

Directly objective “Mary John killed” sentences

Kolejnym problemem szyku zdania jest pozycja direct object – elementu  uzupełniającego orzeczenie w zdaniu. Przypomnijmy sobie nasz kolorowy schemat kolejności elementów składowych w typowym angielskim zdaniu:

SUBJECT – VERB – DIRECT OBJECT

John    –    killed  –  Mary                  Jasiek – zabił – Maryśkę

 

Dzisiaj przyjrzymy się elementowi  DIRECT OBJECT. Dziś będzie na zielono, ponieważ w przekładach wykonanych przez Polaków element „zielony” często wędruje na miejsce, które nie należy do niego.

Przykład 1.

*Equally interesting mementos we will find at the portrait of Wincenty Łepkowski, one of the pioneers of dentistry, and Kazimierz Kostanecki, the professor of anatomy.

           A zdanie brzmiało: 

Równie interesujące pamiątki znajdziemy przy portrecie jednego z pionierów stomatologii Wincentego Łepkowskiego czy profesora anatomii Kazimierza Kostaneckiego.

Wystarczy tylko przestawić uzupełnienie na właściwe dla niego miejsce: 

We will find equally interesting mementos next to the portrait of Wincenty Łepkowski, one of the pioneers of dentistry, and Kazimierz Kostanecki, the professor of anatomy.

Chyba, że zechcemy tu wprowadzić formę bierna, co uratuje pierwotny szyk polskiego zdania, co sprawia, że „zielone” znika:

Equally interesting mementos  are to be found next to the portrait of Wincenty Łepkowski, one of the pioneers of dentistry, and Kazimierz Kostanecki, the professor of anatomy.

Przykład 2. 

*Particularly positive memories evokes the thought of the mountains in autumn, painted in all shades of brown, red and ochre.

Tym razem tłumacz inaczej przetasował części zdania, a właściwie nie mógł sobie poradzić z polskim czasownikiem bezosobowym, więc najpierw w głowie sparafrazował zdanie, a potem je potłumaczył „słowo w słowo". Oryginalne zdanie brzmiało: 

Szczególnie ciepło myśli się o górach jesienią – wszelkie odcienie brązu, czerwieni, ochry malują ten pejzaż.

Pomóżmy mu ustawić góry i ich jesienne kolory tak, jak powinny stać:

The thought of the mountains in autumn, painted in all the shades of brown, red and ochre, evokes fond memories.

                Lub w wersji z formą bierną:

Fond memories are evoked by the thought of the mountains in autumn, painted in all the shades of brown, red and ochre.

               Znów „zielony” direct object się schował.

Przykład 3. 

Należy zwrócić uwagę na drugą prawidłowość: w typowym angielskim zdaniu uzupełnienie direct object występuje bezpośrednio po czasowniku, bo jest po prostu nierozłącznym elementem orzeczenia. Przypadki odstępstwa od tej reguły są nieliczne, sama zaś prawidłowość dotyczy także zdań podrzędnych oraz wszelkich fragmentów tekstu zawierających strukturę orzeczenia z uzupełnieniem. Tymczasem – znów na skutek tłumaczenia „słowo w słowo”, po kolei i według porządku polskiego zdania, mamy takie oto „zielone stworki”:

*Some teachers emphasized in our discussions that you can’t write down in the register a topic stating about the teaching of the letters. 

*Some teachers indicated that writing in the register topics which would mention teaching letters was not allowed. 

Pierwotne zdanie brzmiało: 

Niektóre nauczycielki podkreślały w rozmowach, że absolutnie nie wolno zapisywać w dzienniku tematu, w którym byłaby mowa o uczeniu liter.

W obu wersjach tłumaczenia wyrażenie in the register pojawiło się w niewłaściwej pozycji. Trzeba mu pokazać, gdzie jest jego miejsce:

Some teachers emphasized in our discussions that you can’t put down a topic on teaching the letters in the register. 

Some teachers indicated that writing topics in the register on teaching letters was not allowed.

 Jednak najlepiej wybrać na orzeczenie czasownik z frazeologicznie „wbudowanym” uzupełnieniem, pozostawiając in the register w odpowiednim oddaleniu od czasownika, np.: 

Some teachers emphasized in our discussions that you can’t leave a record in the register showing that you’ve been teaching the alphabet.

Some teachers indicated that keeping a record in the register of topics involving the  teaching of the alphabet was not allowed.

Jeszcze inny sposób na to zdanie – to usunięcie formy biernej:

Some teachers emphasized in our discussions that they were not allowed to make entries  in the register showing that they’d been teaching the alphabet.

Przykład 4.

*In one of these vineyards the discoverer of penicillin professor Alexander Fleming wrote in the guestbook a famous sentence.

               Zdanie pierwotne brzmiało:

W księdze pamiątkowej jednej z nich odkrywca penicyliny prof. Aleksander Fleming wpisał słynne zdanie.

Tłumacz uległ tu wielu pokusom, ale głównie tej, że tłumaczył „słowo w słowo”, „element po elemencie”  i … wyszło, jak wyszło. Pomóżmy mu, wprowadźmy istotne zmiany:

Professor Sir Alexander Fleming, the discoverer of penicillin,  wrote his  famous maxim in the guestbook of  one of these vineyards.   

Przykład 5.

Oto kolejne zdanie, w którym zadziałał ten sam mechanizm błędu – tłumaczenie  „słowo w słowo, element po elemencie”: 

* Having conquered and plundered Cadiz, in 1587 the famous pirate brought to England almost three thousand sherry barrels, which he had stolen from the Spanish merchants.  

               A po polsku było:

Po zdobyciu i złupieniu Kadyksu w 1587 r. sławny korsarz przywiózł do Anglii prawie 3 tys. beczułek sherry zrabowanych hiszpańskim kupcom.

               Poprawiamy:

Having conquered and plundered Cadiz, in 1587 the famous pirate returned to England bringing back almost three thousand barrels of sherry which he had stolen from the Spanish merchants.

Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 11

Inadvertent anagrams: “Existentially problematic” sentences. Part Two

Kontynuując nasze poprzednie rozważania o tłumaczeniu zdań z inwersją, dzisiaj skupimy uwagę na jednym przykładzie, który sprawił pewne trudności. Oto tekst polski:

Bardzo ciekawym eksponatem  i – jak wynika z bogatej literatury poświęconej Beniowskiemu – zupełnie niezbadanym jest znajdujący się w zbiorach Oddziału Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej kilkusetstronicowy zbiór akt śledztwa przeprowadzonego przez władze carskie na Kamczatce w związku z ucieczką Beniowskiego. Bardzo cennym obiektem, którego oryginał będzie można zobaczyć w pierwszym tygodniu trwania wystawy, jest fragment pieśni VII poematu Beniowski Juliusza Słowackiego, zawierający liczne skreślenia i poprawki autorskie.

Nas interesują przede wszystkim fragmenty wytłuszczone, które sprawiły sporo kłopotu początkującym tłumaczom, ze względu na występującą w nich inwersję szyku (mimo że z czasownikiem być w roli orzeczenia). Oto dwie próby przekładu tego tekstu:

*A very interesting exhibit, which has not been surveyed yet (the literature concerned with Benyowsky shows that), is a collection of files concerning the investigation conducted by the Russian Empire authorities in Kamchatka after Benyowski’s escape, comprising hundreds of pages (the Manuscripts Department of Jagiellonian Library). What may be seen as an exhibit of great value is an original fragment of the epic poem by Juliusz Słowacki, entitled Beniowski, including a large number of the author’s corrections and deletions.

*A very interesting exhibit and – according to extensive literature on Benyovszky – an inscrutable one is a several hundred pages collection of the investigation files, prepared by the tsarist authorities in Kamchatka, concerning Benyovszky’s escape. It has been stored in the Manuscript Division in the Jagiellonian Library. A very valuable piece is a fragment of Song 7 from the poem Beniowski by Juliusz Słowacki, which is marked with words crossed out and other alterations made by the author.

Jak widzimy, tłumacze nie poradzili sobie z inwersją tych zdań, choć jeden zauważył problem w drugim zdaniu  i próbował się uporać z nim wprowadzając konstrukcję z noun clause, jednak z wynikiem niezbyt udanym. Oczywiście nie uniknęli także i innych błędów. Spróbujmy im pomóc:

*One of the very interesting exhibits, not yet examined properly as the literature on  Benyowsky shows, is a collection of files concerning the investigation conducted by the Russian Imperial authorities in Kamchatka after Benyowski’s escape, comprising hundreds of pages; these documents are kept in the Manuscripts Department of Jagiellonian Library. Another exhibit of great value is a manuscript with an original  passage from the epic poem by Juliusz Słowacki, entitled Beniowski, including a large number of the poet’s corrections and deletions.

*One of the  very interesting exhibits and – according to the extensive literature on Benyovszky – not yet examined properly  is a collection of several hundred pages of investigation files drawn up by the tsarist authorities in Kamchatka, concerning Benyovszky’s escape. It is kept  in the Manuscript Division in the Jagiellonian Library. Another  very valuable piece is a manuscript with a passage from Canto 7 from the poem Beniowski by Juliusz Słowacki, which is marked with words crossed out and other alterations made by the author.

Zauważmy, że problemem był niewłaściwy wybór articles – zamienienie indefinite article w pozycji inicjalnej na inne wyrażenie (One of the…; Another…) likwiduje problem.

Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 10

Inadvertent anagrams: “Existentially problematic” sentences. Part One 

Kilka wpisów temu zwróciłam uwagę, że nawet zdania z czasownikiem to be w pozycji orzeczenia bywają problematyczne  w tłumaczeniu z języka polskiego na angielski ze względu na kolejność pojęć. Dzisiaj przedstawię kilka autentycznych przykładów. W każdym z nich jest sporo różnych błędów, ale błędem kluczowym  jest niewłaściwy szyk właśnie w zdaniu zbudowanym wokół czasownika być: 

Przykład I

Tekst o wystawie sztuki, polskie zdanie do przetłumaczenia brzmi:

Niezwykle interesującym zabytkiem jest suknia z 1815 roku w stylu empire, uszyta z granatowego jedwabiu.

Mamy trzy próby przetłumaczenia tego zdania na język angielski:

1. * An immensely interesting relic is the dress from 1817 in Empire style, made of a dark-blue silk.
2. * A remarkably interesting relic is a dress in an empire style from 1815 sewn from dark blue silk.
3. * An extraordinary interesting period piece is an Empire dress from 1815 made of navy blue silk.

Na pierwszy rzut oka zdania te wyglądają na poprawne. Niby wszystko w nich rozumiemy. A jednak… Problemem jest niewłaściwa kolejność elementów zdania w kontekście znaczeniowym. W polskim zdaniu, aby podkreślić podmiot, autor go przesunął na koniec. Taka kolejność w wersji angielskiej nie odtwarza emfazy z polskiego zdania. Efekt możemy (częściowo) osiągnąć przestawiając elementy zdania w tłumaczeniu i wysuwając podmiot na początek:

1. An Empire gown made of navy blue silk in 1815 is an immensely interesting period piece.

Ten zabieg nie jest jednak w pełni zadowalający. Spróbujmy go nieco poprawić, zamieniając czasownik:

2. An Empire gown made of navy blue silk in 1815 presents an immensely interesting period piece.

Lepiej, ale wciąż czegoś brakuje. A może tak:

3. There is a navy blue  silk gown which is an immensely interesting period piece made in the Empire style in 1815.
4. There is an immensely interesting period piece in the Empire style – a navy blue gown made in 1815.
5. There is an immensely interesting period piece in the Empire style. It is a navy blue gown made in 1815.

Wydaje się, że dwie ostatnie wersje najlepiej oddają sens oryginału w kontekście opisu eksponatów z wystawy sztuki.

Przykład II

Tekst z elementami biograficznymi, polskie zdania do przetłumaczenia brzmią:

19 września 1940 roku został przypadkowo aresztowany w drugiej wielkiej łapance ulicznej w Warszawie i osadzony na Pawiaku, skąd w nocy z 21 na 22 września przywieziono go do KL Auschwitz. Transport liczył 1705 więźniów. Razem z nim do obozu przywieziono rtm. Witolda Pileckiego (nr 4859) i Władysława Bartoszewskiego (nr 4427).

Tłumacz podzielił ten fragment na krótsze zdania; nas bezpośrednio  interesuje fragment od w nocy z 21 na 22 września. I mamy angielską wersję: 

*In the night between 21st and 22nd September Kocjan together with 1704 prisoners were transported to KL Auschwitz.   Among the transported prisoners were such figures as: military commander rtm. Witold Pilecki (no. 4859) and Władysław Bartoszewski (no. 4427).

Nasz tłumacz nie mógł sobie poradzić z bezosobową formą czasownika: przywieziono.  Sparafrazował polskie zdanie, przepisując je na: Wśród więźniów byli:  (…). Zapewne wykonał ten zabieg nie na papierze, lecz w głowie, po czym swoją przeróbkę przetłumaczył dosłownie, robiąc przy tym kilka typowo „polskich” błędów  (*X together with Y – zamiast  X and Y; i właśnie zdanie  zaczynające się od Among, z podmiotem na końcu). Pomożemy mu i poprawimy:

1. On the night of 21st - 22nd September Kocjan and 1704 other prisoners were transported to KL Auschwitz.   They included Captain Witold Pilecki (no. 4859) and Władysław Bartoszewski  (no. 4427).
2. On the night of 21st - 22nd September Kocjan and 1704 other prisoners including Captain Witold Pilecki (no. 4859) and Władysław Bartoszewski  (no. 4427) were transported to KL Auschwitz.   
3. On the night of 21st - 22nd September Kocjan and 1704 other prisoners were transported to KL Auschwitz.   Captain Witold Pilecki (no. 4859) and Władysław Bartoszewski  (no. 4427) were among them.
4. On the night of 21st - 22nd September Kocjan and 1704 other prisoners, with Captain Witold Pilecki (no. 4859) and Władysław Bartoszewski  (no. 4427) among them, were transported to KL Auschwitz.

Któremu z tych rozwiązań dacie najwięcej punktów?