Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 38

Kłopotliwe czasowniki – część III

The translation of troublesome verbs

Czasowniki, które dają w kość (polskim tłumaczom)

To aim

To aim – zamierzać, starać się, usiłować – może wystąpić w kilku strukturach składniowych. Najpopularniejszą jest to aim + infinitive:

He aimed to pass the examination.

They aim to sail round the world.

Zdania tego typu z czasownikiem aim można zazwyczaj przekształcić w formę rzeczownikową:

His aim is to pass the examination.

Their aim is to sail round the world.

Są także inne możliwości użycia aim (zarówno w formie czasownikowej, jak i rzeczownikowej):

Aim for

Aim for perfection / Aim for full marks / Aim for glory  (por. Reach for the stars)

Wreszcie jest też możliwość użycia aim z przyimkiem at. Tego typu formy kojarzą się przede wszystkim z łucznictwem i strzelaniem do celu. Wszelkie inne zastosowania aim at działają na zasadzie przenośni:

He aimed at the target. 

He aimed at the bull’s eye.

W takich formach po aim at zazwyczaj pojawia się rzeczownik, nie zaś wyrażenie z present participle. Jeśli mamy złożone wyrażenie tego typu, lepiej (zgrabniej) je przetłumaczymy korzystając z formy aim to + infinitive:

He aimed at the target. 

           *He aimed at hitting the target.

>> He aimed to hit the target.

He aimed at full marks.

(*) He aimed at scoring full marks.

>> He aimed to score full marks.

Oczywiście możemy też napisać:

His aim was to hit the target.

His aim was to score full marks.

Oto więc kilka przykładów, w których przemeblujemy (poprawimy stylistycznie) zdania z aim:

*Unlike the first Congress, which was aimed mainly at getting to know the foreign scholars of Polish history and checking how our history is being taught and studied worldwide, the second Congress focused on analysing particular problems . . ..

Polski tekst brzmiał:

W odróżnieniu od pierwszego Kongresu, który służyć miał przede wszystkim  poznaniu zagranicznych badaczy historii Polski i zorientowaniu się, w jakim zakresie historia ta jest badana i nauczana w świecie,  drugi Kongres skoncentrował się na rozważaniu konkretnych problemów naukowych […].

Na kongresie historyków nie strzelano z łuku, więc poprawiamy:

Unlike the first Congress, the chief aim/main objective of which was to meet foreign scholars of Polish history and find out how our history is being taught and studied worldwide, the second Congress focused on analysing particular problems . . ..

+++

*The court paid attention to the fact that Janowski didn`t aim at insulting the officers, and that the officers indeed acted illegally.

Polski tekst brzmiał:

[…] sąd wziął pod uwagę, że celem Janowskiego nie było obrażanie funkcjonariuszy i że strażnicy rzeczywiście działali bezprawnie.

Co prawda obraził (choć nie było to jego zamierzeniem), ale nie miał przy sobie broni palnej. Poprawiamy:

The court considered the fact that it was not Janowski’s aim to insult the officers, and that the officers indeed acted unlawfully.

The court considered the fact that Janowski did not intend to insult the officers, and that the officers indeed acted unlawfully.

+++

*So far, penal law encompassed particular crimes, such as violence, which covers all the pressing instances of child abuse. The bill aims at expanding this prohibition.

Polski tekst brzmiał:

Dotąd w prawie karnym wymienione są konkretne przestępstwa, jak pobicie, które są wystarczające, by można było ścigać wszystkie groźne przykłady znęcania się nad dziećmi. W projekcie chodzi o poszerzenie zakazu.

Poprawiamy:

The existing criminal law enumerates specific offences, such as assault, which are sufficient for charges to be brought in all the serious cases of child abuse. The aim of the bill is to extend the prohibition.

The existing criminal law lists specific offences such as assault, which are sufficient for charges to be brought in all the serious cases of child abuse. The bill aims to extend the prohibition.

To attempt

To attempt występuje w kilku konstrukcjach:

To attempt something:

He attempted the examination but failed.

To attempt + infinitive:

He attempted to pass the exam but failed.

Mamy także możliwość korzystania z attempt at, gdzie attempt występuje jako rzeczownik:

            A thief made an attempt at her handbag.

A thief attempted to snatch her handbag.

Ale poniższe przekształcenie z present participle brzmi nienaturalnie:

*A thief attempted at snatching her handbag.

 Nasi jednak często ulegają tej pokusie:

* Attempts at defining culture  . . .  The list encompassed a wide range of entries: from short and simple ones to very complex and attempting at covering numerous aspects. . . There were numerous attempts at linking culture with its etymological derivatives from other languages.  

Tekst ten nie pochodzi z tłumaczenia; autora nie krępowały  okoliczności przekładu i jego ograniczenia semantyczne, jednak mimo to dał wyraz pewnemu dobrze zakorzenionemu lecz błędnemu nawykowi. A mógł przecież napisać:

*Attempts to define culture  . . .  The list encompassed a wide range of entries: from short and simple ones to very complex descriptions which attempted to cover numerous aspects.  . . . There were numerous attempts to  link culture with its etymological derivatives from other languages.  

A teraz dwa przykłady z tekstów tłumaczonych.

Pierwszy polski tekst:

Dokument zaczyna się wraz z próbą syntezy nie uzależnionej od bezpośredniej relacji. Można więc pozwolić sobie na większą „filmowość” budowaną różnymi środkami.

A oto cztery próby przekładu: 

* Documentary begins with an attempt at a synthesis which does not depend on the direct account of something. It allows for greater cinematic quality, which is created through different means.

* A documentary begins with an attempt at creating a synthesis independent of live report. Therefore one can be more “cinematic” using a number of devices.

* Documentary begins with an attempt at a synthesis independent of live coverage. Therefore, there is more room for greater „cinematicness” created by various means.

* A documentary begins with an attempt of synthesis not depending on the direct coverage. So it is possible to create something more of a film using different means.

Nie wszystkie wersje wymagają korekty w równym stopniu, ale spróbujmy je poprawić:

Documentary begins with an attempt to arrive at a synthesis which does not depend on the direct account of something. It allows for greater cinematic quality, which is created through different means.

A documentary begins with an attempt to create a synthesis independent of live report. Therefore you can make it  more “cinematic” by using a number of devices.

Documentary begins with an attempt at a synthesis independent of live coverage. Therefore, there is more room for cinematic qualities created by various means.

A documentary begins with an attempt to make a synthesis independent of direct coverage. So it is possible to create something that is more filmic by using different means.

+++

Wreszcie ostatni przykład na dzisiaj:

* Therefore, thanking the Maria Curie-Skłodowska University (UMCS) in Lublin for the awarded honorary doctorate, I entirely leave the issues of the time which were important to me in order to make an attempt at drawing at least a rough outline of my work and my literary path.

Polski tekst brzmiał:

Więc dziękując Uniwersytetowi Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie za przyznany mi doktorat honorowy, całkowicie już odwracam się od ówczesnej, ważnej dla mnie problematyki, aby podjąć próbę pobieżnego choćby naszkicowania obrazu mojej twórczości i mojej drogi pisarskiej.

Poprawiamy:

So, in thanking the Maria Skłodowska-Curie University of Lublin for the honorary doctorate conferred on me today, I now turn away from the issues which were once so important for me, to try to present an outline picture of my development and work as a writer.

Warto pamiętać, że obok kłopotliwego dla Polaków czasownika to attempt, mamy do dyspozycji także inne możliwości leksykalne: to try to + infinitive (jak w powyższym przykładzie), a także: to set about doing something, to make an effort to + infinitive oraz to endeavour (Br.) / to endeavor (Am.) + infinitive  i nawet to venture + infinitive / to venture on  something oraz to embark on something.  Zaletą czasownika to try oraz zwłaszcza dwóch ostatnich możliwości jest fakt, że ryzyko porażki przy zastosowaniu po nich present participle spada do minimum:

I shall now venture on taking my leave and embark on wishing you a good day.