Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 34

Jak tłumaczyć polskie formy bezosobowe typu:  uprasza się, uważa się

Dzisiaj ciąg dalszy rozwiązywania problemów z tłumaczeniem polskich czasowników bezosobowych.

Uprasza się

Zwrot o wydźwięku chyba bardziej formalnym, niż zwykłe prosimy lub proszę. Czy mamy w języku angielskim odpowiednie środki modyfikujące przekaz pod względem stopnia grzeczności? Zobaczmy:

Uprasza się o nietrzaskanie drzwiami

Oto możliwe odpowiedniki angielskie:

Please do not/don’t bang the door.

Do not/don’t bang the door, please.

Proszę zwrócić uwagę, że nie są to wersje równoznaczne. Drugi wariant, z przecinkiem i wyrazem grzecznościowym na końcu jest bardziej uprzejmy – prawie błagalny. A może polskie zdanie ma podtekst ironiczny? No, to je przetłumaczymy tak:

Kindly do not bang the door.

Lub:

Kindly refrain from banging the door.

Mistrzów świata uprasza się o zachowanie spokoju.

Tłumaczenia:

World champions are requested/asked to keep calm.

The world champions are requested/asked to keep calm.

We request/ask the world champions to keep calm.

Mamy wybór między formą czynną i bierną. Znikło wyrażenie grzecznościowe please.

Uprasza się, by nie strzelać do pianisty. Robi chłop co może.

Sformułowanie ewidentnie ironiczno-humorystyczne. Tłumaczymy:

Please don’t shoot the pianist. The fellow’s doing his best.

Don’t shoot the pianist, please. He’s trying hard.

Please refrain from shooting the pianist. The chap’s doing what he can.

Please refrain from shooting the pianist. The chap’s doing what he can.

Kindly refrain from shooting the pianist. The chap’s doing what he can.

We’d like to ask you not to shoot the pianist.

Polite request. Please do not shoot the pianist &tc.

Która z powyższych wersji jest najśmieszniejsza?

I wreszcie mamy zwrot wyrwany z niewątpliwie humorystycznego  kontekstu:

Uprzejmie uprasza się o przymrużenie oka!

You are kindly requested/asked to take it with a pinch/grain of salt.

Uważa się

Zwrot ten często występuje w dokumentach urzędowych, np. w  ustawach i innych aktach prawnych. Wówczas tłumacząc na angielski sięgamy do ustalonych formułek języka prawa. Poniższy przykład pochodzi z tekstu Ustawy z dnia 19.03.2004 r. Prawo celne:

Art. 57. 1. Za termin dokonania zapłaty kwoty należności uważa się:

    1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty należności w kasie urzędu celnego lub na rachunek organu celnego w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (…)

Art. 57. 1. The following date  shall be regarded as the date on which the due payment was made:

1)     for cash payments – the day on which the sum due is paid in cash at the cash desk of the customs office, into the bank account of a customs office through a bank, in a post office, or in a co-operative savings and financial institution . . .

W dokumentach prawnych i prawniczych często się pojawia czas przyszły z czasownikiem posiłkowym shall, ponadto mamy tu formę bierną, która w kontekście urzędowym bynajmniej nie wadzi. Poza pewnym kłopotem z szykiem, tłumaczenie tego tekstu nie sprawia większych trudności. Gorszą sytuację mamy, kiedy tłumaczymy tekst nieurzędowy, w którym nadmierna ilość form biernych może być niezręczna pod względem stylistycznym. Jeśli chcemy zachować pełną anonimowość agensa (sprawcy) danej czynności w naszym tłumaczeniu na język angielski, mamy do dyspozycji kilka formułek w bezosobowej formie biernej:

Carla Marię von Webera uważa się za twórcę opery romantycznej

Carl Maria von Weber is considered// regarded as/to be// believed to be// held to be the founder/creator/originator/pioneer/of (the) Romantic opera.

Nieraz jednak, kiedy kontekst na to pozwala, możemy uciec od niezręczności formy biernej, tłumacząc powyższe zdanie na przykład w takiej formie:

Most historians of music consider Carl Maria Weber the creator of Romantic opera.

Most historians of music regard Carl Maria Weber as  the creator of Romantic opera.

Zwróćmy jednak uwagę, że możemy tak postąpić o ile kontekst na to pozwala, bowiem wprowadzając domyślny podmiot osobowy dokonaliśmy pewnej interpretacji tekstu, która nie zawsze może  być uzasadniona. W powyższym przykładzie mogliśmy przecież wprowadzić np. zwrot:

Most music critics consider …

Albo:

Music critics generally consider …

Istnieją jednak sytuacje, kiedy nasza interpretacja może się okazać nieuzasadniona pod względem wierności przekładu. Semantyczna zawartość tego bezosobowego wyrażenia kryje w sobie pytanie: kto uważa? Dlaczego nadawca przekazu nie chce nam tego powiedzieć? Próby podejmowane przez tłumacza dopowiedzenia tego, co zostało ukryte lub świadomie niedopowiedziane mogą się okazać kontrowersyjne. A nawet  więcej – stosowanie takiej taktyki (zwłaszcza tłumacząc w druga stronę, z angielskiego na polski, czyli ukrywanie pewnych elementów pierwotnej informacji) może służyć jako narzędzie manipulacji przez tłumaczenie. I nieraz nim bywa.  Oto dwa przykłady takiego tekstu:

Uważa się, że 17 września 1939 r. został dokonany czwarty rozbiór Polski, ponieważ tego dnia do wojny z Polską prowadzącej już wojnę z Niemcami przystąpił Związek Radziecki i zajął tereny zgodnie z podpisanym przed wojną tajnym paktem Ribbentrop-Mołotow który podzielił terytorium Polski między oba kraje.

It is generally held that  September 17^th, 1939 marked the fourth partition of Poland, as on that day the Soviet  Union entered war against Poland, which was already at war with Germany, and occupied the territories agreed on in the secret Ribbentrop-Molotov Pact which had been concluded before the war, dividing up Poland between the two countries.

Inna wersja:

September 17^th, 1939 is generally regarded as the day on which Poland was partitioned for the fourth time, since on that day the Soviet Union acceded  to the war against Poland, which was already engaged in war with Germany, and occupied the part of Poland allocated to it in the secret Ribbentrop-Molotov Pact which was concluded before the war and divided Poland up between Nazi Germany and Soviet Russia.

Czy pod względem wierności tłumaczenia  byłaby uprawniona wersja z czasownikiem w formie czynnej, na przykład:

Historians regard September 17^th , 1939 as marking the fourth partition of Poland. On that day the Soviet Union launched a war against Poland, which was already fighting against Germany. The Soviet Union occupied the Polish territories allocated to it by the secret Ribbentrop–Molotov Pact which it had concluded with Germany before the war, dividing Poland up between them.

Ta ostatnia wersja brzmi trochę lepiej pod względem stylistycznym, niż pierwsza i druga. Jednak nasuwa się pytanie o uzasadnienie interpretacji niedopowiedzianego podmiotu. Może należałoby zamiast Historians napisać Some historians? A może Polish historians ? Some people consider ... etc. ? ? ?

Podobny dylemat mamy z ostatnim przykładem na dzisiaj:

 Uważa się, że 6 sierpnia 1945 r. świat wkroczył w erę atomową gdyż tego dnia zrzucono pierwszą w historii bombę atomową na Hiroszimę.

Czy zdanie to lepiej przetłumaczyć jako:

August 6^th, 1945 is regarded as the day on which the world entered the atomic age. It was the day when the first atom bomb in world history was dropped, on the city of Hiroshima.

Czy też:

 Most people regard August 6^th , 1945 as the day when the world entered on the atomic age. That day marked the first time an atom bomb was dropped on a city – Hiroshima.