Kłopotliwe czasowniki – przechodnie,
nieprzechodnie i dwuprzechodnie – część I
The translation of transitive, intransitive,
and double-object verbs
Dzisiaj się zajmiemy
tłumaczeniem czasowników, które często sprawiają problemy tłumaczącym „słowo w
słowo”, zaś każdy element polskiej składni oddającym (jak się im wydaje) –
identycznym elementem w angielskim tekście docelowym. Kłopot w tym, że tak jak
nie można tłumaczyć „słowo w słowo”, tak też i nie da się tłumaczyć według schematu:
„element składni za element składni” (o czym wiemy od dawna, jednak czasami trudno
wiedzę teoretyczną zastosować w praktyce). Jedną z takich kłopotliwych
okoliczności bywa tłumaczenie czasowników, które w języku polskim są
nieprzechodnimi (intransivite)
i nie wymagają uzupełnienia w formie dopełniacza lub biernika, zaś ich
semantyczne odpowiedniki w języku angielskim są czasownikami przechodnimi (transitive)
a nawet dwuprzechodnimi (transitive double-object), wymagającymi
uzupełnienia (object),
a w drugim przypadku nawet podwójnego uzupełnienia (direct object + indirect object). Oto
kilka przestróg i przykładów:
To
tell
Czasownik to tell
bywa nagminnie a często bezmyślnie stosowany do tłumaczenia polskich
czasowników mówić,
powiedzieć.
Nieroztropni tłumacze zapominają, że to tell, w przeciwieństwie do to say
i to speak,
wymaga co najmniej jednego uzupełnienia, często zaś dwóch:
She told
him a lie / the truth.
My grandmother
used to tell me fairy stories.
To tell również występuje w strukturach typu:
She told
him to come in the afternoon.
Oraz:
She told
him (that) he could come in the afternoon.
Tymczasem Polacy –
użytkownicy języka angielskiego „popełniają”
takie zdania:
*I have
played a murderer, a priest and once even a king, too. If I told in a cabaret that
vodka is not harmful, it should be treated with tongue in cheek.
Polski
tekst brzmiał:
Grałem również mordercę,
księdza, raz nawet króla. Jeśli mówiłem w kabarecie, że wódka nie szkodzi, to proszę to
traktować z przymrużeniem oka.
Poprawiamy:
I have
played a murderer, a priest and once even a king, too. If I said in a cabaret that
vodka was not harmful, please take it tongue in cheek.
Kolejny
przykład:
*“It
contains an extensive biography of Antoni Kocjan including his camp number,
which had been unknown hitherto. Before that we could only assume that the
photo with number 4267 depicts the
famous plane constructor from Olkusz by comparing it with the civilian photographs of Antoni Kocjan because no
German camp documents concerning him have survived,” Cyra told.
Polski tekst brzmiał:
- Zawiera ona obszerny
biogram Antoniego Kocjana wraz z wyszczególnieniem jego numeru obozowego, który
dotychczas był nieznany. Z tego powodu wcześniej jedynie na zasadzie
porównywania z fotografiami cywilnymi Antoniego Kocjana można było
przypuszczać, że zdjęcie na którym widnieje numer 4267 przedstawia słynnego
konstruktora lotniczego z Olkusza, bowiem żadne inne niemieckie dokumenty obozowe
z nim związane nie zachowały się - powiedział Cyra.
Poprawiamy:
“It
contains an extensive biography of Antoni Kocjan including his camp number,
which had been unknown hitherto. Before we could only assume that the
photo with number 4267 depicted the
famous plane constructor from Olkusz by comparing it with civilian
photographs of Antoni Kocjan because no German camp documents concerning
him have survived,” Cyra told
us.
Niektórzy tłumacze
korzystają (źle) z to tell nawet tam, gdzie w tekście polskim nie
pojawia się żaden czasownik odnoszący się do mówienia:
It is told he picked from
the streets everything – playbills, announcements, bills – as long as they
could be read.
Polski tekst brzmiał:
Podobno podnosił z ulicy wszystko – afisze,
ogłoszenia, rachunki – byle tylko dało się to przeczytać.
Poprawiamy:
Apparently he picked up
anything he could find in the streets – playbills, announcements, bills – as
long as they could be read.
To remind
Czasownik to remind
występuje w takich formach:
She
reminded him of/about his promise.
I don’t
have time now. Remind me (about it) later.
She
reminded him to keep his promise.
She reminded
him that he had to keep his promise.
Tymczasem polscy tłumacze
często bezmyślnie sięgają po to remind, kiedy chcą oddać sens polskich
czasowników przypomnieć
lub wspomnieć:
*There are
also several pictures which reveal artist’s favorite themes such as Tatry
Mountains, Cracow and Ukraine as well as letters that remind of his attachment to Cracow and its Academy of
Fine Arts.
*Some pictures show the most important themes in
the artist's heritage, like The Tatra Mountains, Cracow and Ukraine. His
letters remind of
close attachment to the city of Wawel and the Academy of Fine Arts.
Polski tekst brzmiał:
Kilka rysunków przybliża
najważniejsze tematy z twórczości malarza, jak Tatry, Kraków i Ukraina, listy przypominają o jego przywiązaniu
do podwawelskiego grodu i Akademii Sztuk Pięknych.
Poprawiamy:
There are also several drawings
which reveal the artist’s favourite themes such as the Tatry Mountains, Cracow
and Ukraine; alongside his letters which
remind us of his attachment to
Cracow and its Academy of Fine Arts.
Some pictures show the most
important subjects in the artist's legacy, like the Tatra Mountains, Cracow and
Ukraine. His letters remind
us of his close attachment to the city of Kraków and its Academy of Fine
Arts.
Warto pamiętać, że czasownik to remind ma
kilka synonimów nie potrzebujących uzupełnień. Są to: to recall, to recollect, to reminisce, a nawet (w pewnych kontekstach) to point out.
Oto kolejny przykład:
*Poetry, like this does not give
any operational truths – it asks tentative question instead. Its voice is a whisper in hullabaloo of
modern times which reminds
about the path many of us has lost. What is
important? The question is not answered, but when repeated, reminds that it is we who should ask it.
Polski tekst:
Poezja ta nie głosi
żadnych gotowych prawd – tylko zadaje nieśmiałe pytania. Mówi cichym głosem w
otaczającym nas zgiełku współczesności. Przypomina o drodze, którą inni zagubili. Co jest
ważne? – nie odpowiada na to pytanie, ale powtarzając je, przypomina, że to my mamy
je sobie zadawać.
Poprawiamy:
This poetry this does not prescribe
ready-made truths – instead it asks tentative
questions. Its voice is a whisper in the
hullabaloo of modern times and reminds us of the path many have lost. What is important? The question is not answered, but its
repetition points out that we are the ones who should be asking
it.
Z tego samego tekstu:
*In his speech, Rector of
Jagiellonian University reminded
that the application suggesting Adam Zagajewski as a receiver of this
greatest commendation was submitted by Professors of Faculty of Polish Studies
who were supported by Konwent Godności Honorowych and Faculty Board.
*The rector
of UJ reminded in his speech that the request for the
highest university distinction came from
the professors of the UJ Faculty of Polish Studies and was supported by the
Konwent Godności Honorowych (degree-awarding institution) and the Faculty
Board.
Polski tekst:
W swym wystąpieniu Rektor
UJ przypomniał, że
z wnioskiem o przyznanie Adamowi Zagajewskiemu tego najwyższego
uniwersyteckiego wyróżnienia wystąpili profesorowie z Wydziału Polonistyki UJ,
poparci przez Konwent Godności Honorowych i Radę Wydziału.
Poprawiamy:
In his speech the Rector of the Jagiellonian University recalled that the
application to put Adam Zagajewski up for the University’s highest distinction had been submitted by the professors of the Faculty
of Polish Studies, who were supported by
Konwent Godności Honorowych (the institution awarding honorary degrees), and the
Faculty Board.
The Rector
of the Jagiellonian University said/observed/pointed out in his speech that the request for the highest
university distinction had come from the
professors of the University’s Faculty of Polish Studies and was supported by
the Konwent Godności Honorowych (honorary degree-awarding institution) and the
Faculty Board.
Jest wiele innych
czasowników, które niektórym tłumaczom robią podobne psikusy. Oto dwa kolejne:
To
surprise
To surprise występuje w następujących strukturach:
She
surprised me by arriving on time.
She surprised
me with her present.
She
surprised me.
Czasownik ten bywa używany
jako tłumaczenie polskich czasowników zadziwiać, zaskakiwać:
* The interior of the monumental Holy Sepulchre Church surprises with its rich
and artistically valuable decoration.
Polski tekst brzmiał:
Wnętrze monumentalnego Kościoła
p.w. Grobu Pańskiego zaskakuje
bogatą, artystycznie cenną dekoracją.
Poprawiamy:
The interior of the monumental Holy
Sepulchre Church surprises
you/visitors with
its rich and artistically remarkable decoration.
Lub:
The interior of the monumental Holy
Sepulchre Church is
surprising /astonishing
for its rich and artistically remarkable
decoration.
Wiele innych czasowników
odnoszących się do stanów emocjonalnych można tłumaczyć z polskiego na angielski
za pomocą formułki it is + [present participle]:
Fakt ten cieszy / zasmuca
/ uspokaja / niepokoi / drażni /
zniechęca…
This fact
is pleasing / saddening / reassuring / worrying / annoying / discouraging …
To encourage/discourage
Kolejny
przykład:
* The Warsaw Branch Office of the IPN joined the event, too.
The Institute, apart for the exhibition, encouraged visiting its archives, which were shown
to a greater audience for the first time.
Polski tekst:
Do imprezy [chodzi o Noc
Muzeów] dołączył też warszawski odział IPN - oprócz wystaw, Instytut zachęca również do zwiedzania swojego
archiwum, które zostanie udostępnione szerszej publiczności po raz pierwszy.
Poprawka:
The Warsaw Branch of the Institute
of National Remembrance joined the
event, too. The Institute arranged an exhibition and also encouraged visitors to see its archives,
which were shown to the public at large for the first time.
No comments:
Post a Comment