Wpis
jubileuszowy
To już wpis pięćdziesiąty, jubileuszowy! Jakoś szybko to zleciało i dziś już
mamy odcinek przedostatni z tej serii bloga. Wypada więc trochę poświętować, co
też zaraz zrobimy. Najpierw jednak podam krótki lecz niezbędny komentarz do pozostałej
z podstawowych form angielskiego dopełniacza, czyli form, w których rzeczownik
pełniący funkcję dopełniacza w pozycji przed rzeczownikiem określanym (nouns acting as
possessive modifiers, also called attributive nouns or noun adjuncts),
o czym już było w poprzednim blogu. Trzeba tylko dodać, że przy tej formie
należy uważać, aby nie tworzyć zbyt długich „łańcuchów” rzeczowników. Przyjęte
są szeregi składające się z 2 rzeczowników; kompozycje 3 rzeczowników bywają dopuszczalne;
powyżej 3 – język staje się zagmatwany i niezrozumiały. Przykłady:
Normalne użycia:
the/a/my etc. Christmas tree –
the University charity foundation – university
students
Dopuszczalne:
the University Christmas tree - the University Student Theatre
Dziwne lub niezrozumiałe:
*The University charity foundation Christmas tree
*the University
Student Theatre Christmas tree
Lepsze rozwiązania:
The University Charity foundation’s Christmas tree
The Christmas tree put up by the University’s Student
Theatre
The Christmas tree on the premises of the Student
Theatre
W ramach jubileuszu odstąpimy nieco od tradycyjnego schematu. Pozwolimy sobie
na dłuższy, zwarty tekst wyjściowy i jego tłumaczenie na język angielski przez
Królika Doświadczalnego, po czym nastąpi poprawa jego błędów, ale dokonana
przez Szanownych Czytelników. Ja ograniczę się tylko do wskazania kilku
podstawowych rodzajów błędów, omawianych w poprzednich wpisach w tym blogu. Na
koniec podam przekład polskiego tekstu pierwotnego, niewzorowany na tekście Królika.
Oto więc tekst wyjściowy, o średniowiecznym Studium Generale Cracoviense, dziś
kontynuującym swą działalność pod nazwą: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie:
Court of Collegium Maius in the Jagiellonian University
U ŹRÓDEŁ HISTORIOGRAFII
UNIWERSYTECKIEJ
Inaczej było z najniższym, podstawowym i najliczniej uczęszczanym,
Wydziałem Sztuk Wyzwolonych. Program tego wydziału przewidywał studium
gramatyki i retoryki oraz filozofii arystotelesowskiej.Właśnie tam znalazło się miejsce na
lekturę dzieł historycznych. Niektóre dzieła starożytnych historiografów były wykorzystywane
w ramach kursu retoryki, ponieważ
zgodnie ze starożytną tradycją dziejopisarstwo było jednocześnie literacką
sztuką pięknego pisania, mówienia i argumentowania. Ponadto na kursie filozofii
moralnej historia mogła dostarczać realnych wzorców pozytywnych lub negatywnych
czynów i zachowań, ożywiając abstrakcyjny wykład o cnotach i występkach. Mistrzowie
Uniwersytetu Krakowskiego szczególnie
intensywnie zajmowali się właśnie filozofią moralną, ukierunkowaną na refleksję
o życiu i szczęściu człowieka. W tej dziedzinie znalazło się pole do spożytkowania historii, w
tym historii narodowej. Ze względu na uniwersalny charakter nauczania sztuk
wyzwolonych i filozofii arystotelesowskiej unikano na średniowiecznych
uniwersytetach europejskich komentowania dzieł związanych z dziejami konkretnego
państwa czy narodu. Dlatego za ewenement należy uznać wprowadzenie u progu czwartej
dekady XV wieku do programu krakowskiego fakultetu sztuk wykładu Kroniki polskiej mistrza Wincentego Kadłubka,
ukazującej przeszłość Polski od jej legendarnych początków do roku 1202.
Uczynił to Jan z Dąbrówki, który w latach 1427–1433 zasiadał na katedrze retoryki,
ufundowanej przez Tomasza Nowkę. Miał on rozległe zainteresowania historyczne i
objaśniał wówczas Kronikę Wincentego.
Po reorganizacji katedr tego wydziału w związku z założeniem Collegium Minoris
w 1449 roku i statutowym określeniem ich naukowych programów Kronika Wincentego miała być stale komentowana
przez profesora zajmującego katedrę Nowki. Program przewidywał takie wykłady do
1476 roku. Ponadto w 1449 roku profesorowi na katedrze z fundacji Katarzyny Mężykowej nakazano wykład
dzieła rzymskiego historyka Valeriusa Maximusa Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach. Wykładano je do końca XV wieku, kiedy to – już
pod wpływem zainteresowań humanistycznych – pojawiły się też wykłady z innych
historyków starożytnych: Salustiusza i Swetoniusza.
Choć początki szczególnej
uwagi skierowanej przez Uniwersytet na dzieje ojczyste słusznie chyba Zofia
Kozłowska-Budkowa kładła na czasy bitwy grunwaldzkiej, to dla umocnienia tego
kierunku zainteresowań kluczowe znaczenie miało wspomniane dzieło Jana z Dąbrówki.
Był autorem komentarza do dzieła Kadłubka, którego ostateczna redakcja powstała
w latach 1435–1436, następnie była kopiowana w środowisku krakowskim i poza nim
aż do schyłku XV wieku. Mistrz Jan traktował historię jako prawdziwą mistrzynię
nauczającą dobrych obyczajów, stąd o swoim głównym celu tak pisał w prologu Komentarza: Intencją niniejszej księgi jest ułożyć na piśmie godne pamięci słowa i
czyny dawnych Polaków wedle ich
kolejności i w ten sposób
kolejne pokolenia zachęcić do czynów wojennych,
śmiałych, mężnych i chlubnych. Stanowi zaś zawarty w niniejszym dziele zbiór wiadomości dział etyki, czyli filozofii
moralnej. Po to bowiem opowiada się
dzielne i chlubne przykłady dawnych ludzi,
aby późniejsi szli w ich ślady [...]. I nieco dalej: Przyczyną
celową wewnętrzną jest poznanie czynów sławnych książąt i królów
Polski. Zewnętrzną zaś jest cel, dla którego ktoś studiuje niniejszą kronikę,
na przykład ogłada i wymowa albo wiedza, dzięki której
mógłby się pozbyć wad, a nabyć cnót,
które go uczyniły zdolnym dojść do
szczęśliwości i zbawienia.
A oto robota Królika:
*At the bottom of the university
history sources.
It was the other way round with the Institute of
Liberal Arts, which was the smallest, the basic one and the most attended by
the students. Programme of the Institute consisted of the study of grammar,
rhetoric, and Aristotelian philosophy. This was the place of historical
masterpieces reading. Some of the books written by the ancient historians were
used during the course of rhetoric. According to the ancient tradition,
historiography was at the same time the art of literary writing, speaking and
argumentation. Beside, during the course of the philosophy of morality, the
history might have provided real patterns of positive and negative deeds and
behaviours, reviving abstract lecture about virtues and vices. Masters of the
University of Kraków were intensively engaged in the philosophy of morality,
devoted to the life’s reflections and humane happiness. On this field there was
enough room for the use of history, especially national history.
Because of the universal character of teaching
liberal arts and Aristotelian philosophy, it was avoided at the middle age
universities of Europe, to make comments on opus of the history of particular
countries or nations. That is why it should be treated as a sensation, when in
1440s there was introduced “Polish Chronicle” of the bishop Wincenty Kadłubek,
to the faculty of Kraków. The book described past events, from the legends of
establishment of the State to the year 1202. It was made by Jan from Dąbrówka,
who in the years 1427-1433 was the professor in the faculty of rhetoric, which
was founded by Tomasz Nowka. He had vast interests in history and he was
teaching about the “Chronicle” of Wincenty. After reorganisation of the
faculties of this institute, made
because of the foundation of Collegium Minoris in 1449 and statutory definition
of scientific programmes, “Chronicle” of Wincenty was meant to be constantly
commented on, by the professor occupying Nowka’s faculty. The programme set the
lectures to be taught up to 1476. Beside that, the professor in the faculty of
Katarzyna Mężykowska was forced to teach work of the Roman historian Valerius
Maximus, entitled “Factorum et dictorum memorabilium libri novem”. They were taught
until the end of the 15th century, when there were set the lectures on the
other ancient historians, such as Salustius and Svetonius.
Zofia Kozłowska-Budkowska dated the beginnings of
focusing the attention of the university on the history of Poland, on the times
of the battle of Grunwald. This is why the work of Jan from Dąbrówka was so
relevant. He was the author of the commentary to the “Chronicle” of Kadłubek,
whose final edition is dated to 1435-1436. Then, it was copied in the area of
Kraków and beyond, until the end of 15th century. Master Jan treated history as
a true teacher, who teaches good manners. Thus he wrote about his main target,
in the prologue of the “Commentary”: The
main target of this book is to write down right words and deeds of Poles, worth
remembering, and by this, to encourage future generations, to act with bravery
during wars and battles, to act with dignity and valour. This book informs
about the ethics, which is philosophy of morality. This is the main purpose,
why the stories about bravery and valour of people from the past are told, for
the future generations, to follow them. […]
And a little further he adds: The main, internal reason is to know the
history of the famous dukes and kings of Poland. The external reason is- why
someone studies this book, and by this learns good manners and diction, or
knowledge, thanks to which, he or she might get rid of the defects, and gather
virtues that could be used to achieve happiness and salvations.
Ile razy i na
jakie różne sposoby potknął się nasz Królik? Nie podam wyczerpującego katalogu
jego porażek, choć mam nadzieję, że wiele z nich moi Szanowni Czytelnicy już wykryli.
Dla ułatwienia „polowania” wskażę tylko kilka z główniejszych kategorii:
1.
Articles – Programme
of the Institute (tu dodakowe błędy
terminologii); during the course of the philosophy of
morality, the history might have provided; to teach work of the Roman historian
Valerius Maximus; This book informs about the ethics, which is
philosophy of morality – i inne.
2.
Sentence order – historiography was at the same time the art of
literary writing, speaking and argumentation; Jan from Dąbrówka, who in the
years 1427-1433 was the professor in the faculty of rhetoric, which was founded
by Tomasz Nowka; He was the
author of the commentary to the “Chronicle” of Kadłubek, whose final edition is
dated to 1435-1436.
3.
Verbs and tenses – the history might have
provided real patterns of positive and negative deeds; He had vast interests
in history and he was teaching about the “Chronicle”;
4.
Gerunds and present participles – the place
of historical masterpieces reading; the universal character of teaching liberal
arts; Zofia
Kozłowska-Budkowska dated the beginnings of focusing the attention of the
university on the history of Poland;
5.
Genitives – Programme of the Institute; “Polish Chronicle” of the
bishop Wincenty Kadłubek; the legends of establishment of the State; devoted to
the life’s reflections;
6.
Erroneous “Polish” impersonal verb structures – it was avoided at the middle age universities of
Europe, to make comments on; it should be treated as a sensation, when in 1440s
there was introduced “Polish Chronicle”; until the end of the 15th century,
when there were set the lectures on the other ancient historians;
7.
Vocabulary, terminology, proper
names, and spelling – the Institute of Liberal Arts (erroneously for Faculty); faculty (erroneously
for chair); Jan from Dąbrówka; Katarzyna Mężykowska; Salustius
and Svetonius; scientific programmes; Masters of the University of Kraków were
intensively engaged in the philosophy of morality; the foundation of Collegium
Minoris; lecture (erroneously for prescribed
reading); humane happiness.
AT THE
ROOTS OF UNIVERSITY HISTORY WRITING
Things were quite different in Liberal Arts, which was the
lowest, preliminary faculty, but the one
which had the most students. There the curriculum consisted of grammar,
rhetoric, and Aristotelian philosophy.
And it was where works on history were most likely to be read and
studied. Some of the works by the ancient historians were used in the course on
rhetoric, since in compliance with the ancient tradition, historiography was
regarded as the literary art of fine writing, eloquent speech, and persuasive argumentation
all in one. Moreover, history could provide real examples of good and bad
patterns of behaviour for classes on moral philosophy, making the otherwise rather
abstract doctrine on the virtues and vices more vivid and material. The masters
of the University of Kraków had a special commitment to the teaching of moral
philosophy focused on human life and felicity. This was the area in which history,
and national history in particular, could come in useful.
In view
of the universal approach to the teaching of the liberal arts and the
philosophy of Aristotle, medieval universities throughout Europe tended to avoid
using works which were associated with a specific country or nation in their
commentaries. Thus the appearance of The
Polish Chronicle (Chronica Polonorum) by Master Vincentius
(Wincenty Kadłubek) on the syllabus in Kraków’s Faculty of the Liberal Arts in
the early 1430s is somewhat of a surprise.
Vincentius’ Chronicle relates
the history of Poland from its legendary beginnings to 1202. It was introduced
by Jan (Joannes) of Dąbrówka, holder in 1427-1433 of the Chair of Rhetoric founded
by Tomasz Nowka. Jan of Dąbrówka was extremely interested in history, and
commented on Vincentius’ Chronicle in
his lectures on rhetoric. After the Faculty’s chairs were reorganised
following the foundation of Collegium Minus in 1449 and the statutory
definition of their scholarly curriculum, right up to 1476 The Chronicle was on the prescribed syllabus for commentary by the
professor holding the Nowka chair. In
addition in 1449 the incumbent of the chair founded by Katarzyna Mężykowa was
instructed to lecture on the Roman historian Valerius Maximus’ Memorable Doings and Sayings, which continued
on the syllabus right until the end of the 15th century, when
lectures on other Roman historians like Sallust and Suetonius were added as Humanism
became predominant in university
teaching.
Although
Zofia Kozłowska-Budkowa was probably right to trace the origins of the special
interest in history at the University of Kraków back to the times of the Battle
of Grunwald (1410), the work of Jan of Dąbrówka was crucial in cementing the
trend. He authored a commentary on Vincentius, the final version of which was
composed in 1435-1436, and was subsequently disseminated in copies made in and
beyond Kraków until the late 15th century. Master Jan treated history
as the true mistress of good conduct, defining his book’s principal aim in the
prologue to the commentary as “to express in writing the memorable words and
deeds of the people of Poland in bygone times, in their chronological order;
and in this manner to encourage subsequent generations to embark on bold,
valorous, and glorious martial deeds. The collection of facts presented in this
book goes to make up moral philosophy, which is a branch of ethics. The reason
why examples of brave and glorious deeds accomplished by people of olden times are
told is to encourage those in ages to come to follow in their footsteps. . . .” Further on he adds, “My immediate aim is
to let people learn of the deeds of the famous kings and princes of Poland. My indirect aim concerns the reasons why anyone might want to study this book, for
example to develop his culture and eloquence, or to advance his knowledge, thanks
to which he may eradicate vices and acquire the virtues enabling him to attain
to human felicity and salvation.”
Professors Anna Niżegorodcew (left) and Zofia Gołąb-Meyer (centre) of the Jagiellonian University with the blogmistress on the balcony over the court of Collegium Maius, 20th June 2013
No comments:
Post a Comment