Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 19

Since, for and the Present Perfect

Przechodzimy do kolejnego zespołu trudności dla Polaków w tłumaczeniu na język angielski – problematyki czasów. I tu chyba najtrudniejszym problemem jest zrozumienie i opanowanie czasu Present Perfect (I have been) – rozróżnienie między tym czasem i jego zastosowaniem a Simple Past (I was). Krótko mówiąc – podczas gdy Simple Past (I was) odnosi się do wydarzeń  w przeszłości, wydarzeń, które się skończyły (czyli odpowiada polskiemu czasowi przeszłemu) – czas Present Perfect wcale nie musi określać czynności, które się odbyły i zakończyły w czasie przeszłym. Jak sama nazwa wskazuje, czas ten odnosi się do stanu obecnego, do tego, co teraz się jeszcze dzieje lub ma skutki, chociaż zaczęło się w przeszłości ale wciąż jeszcze trwa. Wobec tego zdania z Present Perfect często odpowiadają polskim zdaniom z czasownikiem w czasie teraźniejszym:  

I have been living here since last year. = Mieszkam tu od zeszłego roku.

They have been married for five years. = Są małżeństwem od pięciu lat.

Ale:

They were married for five years. =  Byli małżeństwem przez pięć lat       [ale już nie są].

I lived there from January to July last year.  =  Mieszkałam tam od stycznia do lipca zeszłego roku

      [ale już nie mieszkam]

I lived there between January and July last year.  =  Mieszkałam tam między styczniem a lipcem

         zeszłego roku  [ale już nie mieszkam].

Niby takie proste, jednak próba tłumaczenia tekstu polskiego na angielski nieraz ukazuje, że zasada ta nie trafia do podświadomości polskiego użytkownika. Oto kilka przykładów:

*One must not forget about the Catholic philosopher Gabriel Marcel who tracked the mystery of Evil in The Metaphysical Journal since 1925.  

Polskie zdanie brzmiało:

Nie należy też zapominać filozofa katolickiego Gabriela Marcela, od roku 1925 tropiącego tajemnicę Zła w swoim Dzienniku metafizycznym.

Poprawiamy:

One must not forget about the Catholic philosopher Gabriel Marcel who has been tracking  the mystery of Evil in his metaphysical journal since 1925.

Powyższe  zdanie znaczy, że czynność ta (tropienie zła) jest wciąż wykonywana przez Gabriela Marcela. Gdybyśmy chcieli powiedzieć, że Marcel zajmował się tropieniem Zła od  roku 1925 do jakiegoś czasu (a polskie zdanie nieosadzone w kontekście taką interpretację dopuszcza), musielibyśmy napisać:

One must not forget about the Catholic philosopher Gabriel Marcel who was tracking  the mystery of Evil in his metaphysical journal from 1925 on.

Zauważmy, że wraz ze zmianą czasu zmienił się tez przyimek (pronoun), z since dla czasu Present Perfect na from (z Simple Past). Możemy przyjąć, że pojawienie się since w znaczeniu temporalnym (od kiedy…/ od czasu gdy…) niemal automatycznie pociąga za sobą wystąpienie czasu Present Perfect  i najprawdopodobniej odpowiadać będzie polskiemu zdaniu z czasem teraźniejszym.  Oto kolejny przykład:

*This idea has been transferred from Europe to America and, since then, an apple is usually regarded as the fruit of Paradise.

Tu mamy cały splot błędów z czasownikami, ponieważ polskie zdanie w kontekście brzmi:

Do pięknego, czerwonego jabłuszka przekonują nas  przedstawiający raj średniowieczni i renesansowi artyści. Z  Europy pogląd ten przeniósł się do Ameryki i odtąd rajski owoc – to zazwyczaj jabłko.

Nietrudno się zgodzić, uwzględniając powyższe uwagi, że drugi czasownik w analizowanym zdaniu powinien być w Present Perfect, nie zaś w Simple Present. Natomiast można się zastanawiać, czy słusznie przetłumaczono pierwszy czasownik jako has been transferred a nie was transferred. Odpowiedź brzmi: to zależy, co chcemy powiedzieć przez wyrażenie przeniósł się, a raczej – z czyjego punktu widzenia: zwykłych historyków, czy  historyków (i miłośników) sztuki, dla których malarze średniowieczni i renesansowi razem z swymi dziełami są „wiecznie żywi”, czyli wciąż żywo oddziałują   na naszą świadomość kulturową? Bo jeśli opowiadamy się za tą drugą interpretacją – wówczas wersja z has been transferred będzie zupełnie poprawna. Wobec czego mamy dwa różne zdania (różne pod względem sensu:

This idea was transferred from Europe to America,  and ever since the Fruit of Paradise has usually been regarded to have been an apple. (wersja dla zwykłych historyków)

This idea has been transferred from Europe to America, and ever since the Fruit of Paradise has usually been regarded to have been an apple. (wersja dla miłośników sztuki średniowiecza i renesansu, zwłaszcza jej amerykańskich amatorów)