Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 25

The treacherous participle –  Imiesłów-zdrajca

Bardzo częstym błędem popełnianym przez polskich użytkowników (tłumaczy?) języka angielskiego na skutek tłumaczenia „słowo-w-słowo”, próby oddania każdego elementu składni polskiego zdania wyjściowego identycznym i (jak się im wydaje) odpowiednim elementem składni w angielskim zdaniu docelowym, bywa niewłaściwe użycie present participle. Do występowania takich błędów przyczynia się także zasadnicza różnica strukturalno-składniowa między językiem polskim, w którym czynnikiem rządzącym znaczeniem jest fleksja, a angielskim – językiem pozycyjnym, w którym szyk zdania determinuje jego znaczenie. Temat jest obszerny, zaczniemy więc od przyjrzenia się kilku przykładom typowych błędów przed przystąpieniem do uogólnień i wyciągania  wniosków.

The subject is broad, so we shall start by looking at a few of the typical errors before going on to generalise and draw conclusions.  

The subject is broad, so we shall start by looking at a few of the typical errors before going on to make generalisations and draw conclusions.  

Powyższe tłumaczenia ostatniego zdania tekstu polskiego są poprawne i do przyjęcia. Mniej poprawne wydaje się trzecie rozwiązanie, na które zapewne „wpadłoby” wielu Polaków:

* The subject is broad, so we shall start by looking at a few of the typical errors before going on to generalising and drawing conclusions.  

Intuicja mówi nam (powinna nam mówić!), że coś jest „nie tak” z tym ostatnim zdaniem. Ale co i dlaczego?

Zaczniemy od absolutnych porażek – prób tłumaczenia, które zupełnie wypaczają sens zdania:

* After releasing, Kocjan became involved in underground resistance. A clandestine printing-house was set up in his gliding workshop.

Z pierwszego zdania dowiedzieliśmy się, że niejaki Kocjan miał udział w ruchu oporu. Ale zanim wstąpił do podziemia, coś… wypuścił względnie uwolnił. Tymczasem polski tekst brzmiał:

* Kocjan po wyjściu na wolność angażował się w działalność konspiracyjną. W jego warsztacie szybowcowym działała podziemna drukarnia.

Do poprawy niefortunnego tłumaczenia nie trzeba wielkich zmian:   

* After being released, Kocjan became involved in the underground resistance. A clandestine printing-house was set up in his gliding workshop.

Lub:

* On his release Kocjan became involved in the underground resistance. A clandestine printing-house was set up in his gliding workshop.

Oto kolejny przykład:

* Among the nursery school teachers there is a myth forbidding the teaching the writing and reading skills. Is it all about the reform’s success?  In 2009, changing in the core curriculum, the educational department get rid of the reading and writing classes from the timetables.

A tak brzmiał polski tekst:

Wśród przedszkolanek utrwalił się mit zakazu nauki pisania i czytania. Chodzi o powodzenie reformy? W 2009 r., zmieniając podstawę programową kształcenia, resort edukacji wymazał z przedszkolnych planów nauczania zajęcia z czytania i pisania.

Poprawiamy:

There is a myth circulating among nursery school teachers that there is a ban on  teaching reading and writing  at the nursery school level. Does it have anything to do with the success of the reform?  In 2009, when the Ministry of National Education introduced changes in the core curriculum, it removed reading and writing classes from the timetables.

Inna wersja poprawki:

A myth has been established among nursery school teachers that they are not allowed to teach reading and writing. Does it have anything to do with the success of the reform? In 2009 the Ministry of National Education introduced changes in the core curriculum, removing  reading and writing from nursery school timetables.

Jeszcze trzecia:

A myth has been disseminated among nursery school staff that  reading and writing must not be taught at the preschool level. Is this connected in any way with ensuring success for the reform? In the changes made in 2009 in the core curriculum the Ministry of National Education removed reading and writing classes from nursery school timetables.

              

Otrzymaliśmy trzy poprawne wersje, o różnych konfiguracjach wyrażeń z present participle (choć prawdę mówiąc, najmniej mnie się podoba ta trzecia wersja, brzmi zanadto kolokwialnie). Wskazuje to na fakt, że angielski imiesłów present participle może pełnić wiele, bardzo różnych ról w zdaniu – nieraz wcale nieodpowiadających polskim formom, z którymi się kojarzą niektórym tłumaczom. Zagadnieniom tym poświęcimy kilka następnych wpisów na tym blogu.