Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 42

Articles, countables, uncountables, and unaccountables  4              

Każdy Polak zmagający się z językiem angielskim wie, co to za zmora opanowanie wiedzy o tzw. articles i umiejętności stosowania ich. Także tłumaczący z polskiego na angielski mają z nimi niemałe kłopoty, o czym już zdążyliśmy się przekonać w poprzednich wpisach. Właściwie każdy tekst jest najeżony pułapkami na tłumaczy niedoinformowanych lub nieuważnych. Nieraz jednak trafiają się teksty, których bezbłędne przełożenie na język angielski dla Polaka przypomina chodzenie po zaminowanym polu. Przy każdym rzeczowniku trzeba się  dobrze zastanowić, jaki dobrać  do niego article, aby  wyrazić właśnie to, o co autorowi chodziło, zwłaszcza że nieraz się może okazać, że istnieje kilka równie dobrych wyborów, lecz różniących się pod względem przekazywanej treści, a w polskim tekście nie mamy żadnych wskazówek, o którą z nich chodzi. Poniżej omówimy zdanie po zdaniu właśnie taki tekst i liczne próby jego przekładu. Będziemy iść powolutku, bo jak się niebawem przekonacie – w tekście wyjściowym aż roi się od pułapek na articles i Polak, który szczęśliwie przejdzie przez całe tłumaczenie nie potknąwszy się ani razu o te przyczajone problemy może chyba o sobie powiedzieć, że zna język angielski i umie tłumaczyć.

Tekst ukazał się w tzw. kolorowej prasie, więc nie jest bynajmniej tekstem specjalistycznym i dotyczy wdzięcznego tematu: Adama i Ewy oraz owocu, który stał się przyczyną ich wypędzenia z raju. Problemów z articles nastręcza szczególne zagęszczenie rzeczowników potencjalnie policzalnych (countables) lub niepoliczalnych (uncountables); odnoszących się do konkretnej realizacji jakiegoś pojęcia lub do tego, co w jednym z poprzednich wpisów porównałam z „platońskim ideałem”, czyli wyrazów będących reprezentantem pewnej kategorii lub zbiorowości; nazw geograficznych i historycznych; oraz wyrażeń modyfikowanych frazą określającą i wyrażeń niedookreślonych.  A konkretnie – będziemy  mieć do czynienia z: rzeczownikiem odpowiadającym polskiemu owoc/owoce (fruit/a fruit/the fruit/fruits(pl.)/fruit (generic pl.)); nazwami poszczególnych owoców oraz drzew owocowych; nazwami części ciała; nazwami substancji chemicznych; nazwami stylów i epok w kulturze i sztuce; nazwami kontynentów, rzek, mórz, pasm górskich, państw i regionów … A tekst, jak już powiedziałam – nie jest bynajmniej specjalistycznym elaboratem, tylko popularną lekturą z kolorowego czasopisma…    

Przypominam, że w przykładach krzyżyk  przy article oznacza błąd, który należy poprawić, brak krzyżyka oznacza dobry wybór article, zaś dwa krzyżyki  – przypadek, kiedy realizacja article może przybierać różnych form, z mniej lub bardziej subtelną zmianą w znaczeniu  tłumaczonego zdania. Krzyżyk w klamrach oznacza niewłaściwy wybór całego wyrażenia skojarzonego z article.

Oto pierwszy fragment tekstu polskiego oraz aż osiem prób jego przekładu:

Stugramowe jabłko dostarcza 52 kcal. Kuszący kształt kryje węglowodany, odrobinę białka, śladowe ilości tłuszczu, krzepiące witaminy (najwięcej C) oraz liczne składniki mineralne; zwłaszcza odkwaszające organizm żelazo i potas.

1. * An apple weighing 100 grammes is a source of 54 kcal.   Its tempting shape conceals carbohydrates, a small amount of protein, traces of fat, invigorative vitamins (mostly C) and numerous mineral ingredients, especially potassium and iron which help +human body get rid of the surplus of acids.


2. * A 100-gram apple provides 52 kcal. Inside the tempting shape one can find carbohydrates, (+)a little proteins, a trace of fat, nourishing vitamins (mostly C) and numerous minerals, especially iron and potassium, which alkalize the organism.




3. * An apple weighing 100 grams has 52 calories. +A tempting shape contains carbohydrates, a little bit of protein, minute quantities of fat, reassuring vitamins ((+)the highest amount of vitamin C) and numerous minerals, especially iron and potassium that deacidify your body.


4. * A 100 gram apple is a source of 92 calories. Its tempting shape encloses carbohydrates, a little protein, +trace amount of fat, invigorating vitamins (C dominates), and numerous minerals, especially iron and potassium, which lower +pH value of the organism.




5. * There are 52 calories in 100 grams of ++an apple. This tempting fruit contains carbohydrates, (+)a little of protein, trace amounts of fat, restorative vitamins (mostly C), and a number of minerals: especially iron and potassium, which deacidify +organism.


6. * A 100-gram apple provides 52 calories. Its tempting shape hides carbohydrates, (+)a bit of proteins, minute quantities of lipids, nourishing vitamins (mostly  vitamin C) and numerous mineral nutrients, especially iron and potassium which deacidify +organism.




7. * An apple of 100gm provides us with 52kcal. ++The alluring shape hides carbohydrates, (+)a bit of proteins, trace amounts of fat, invigorating vitamins ((+)the most is C) and numerous mineral nutrients especially deacidifing potassium and iron.


8. * A 100g apple has 52 calories. Its tempting shape is full of carbohydrates, has (+)a bit of proteins, +very small amount of fat, precious vitamins (mostly vitamin C) and plenty of minerals, especially iron and potassium which have anti-acidifying properties. 

Poprawiamy i omawiamy:

1. An apple weighing 100 grammes [Brit. Sp.] is a source of 54 kcal.   Its tempting shape contains carbohydrates, a small amount of protein, traces of fat, invigorative vitamins (mostly C) and numerous mineral ingredients, especially potassium and iron which help  the human body get rid of the surplus of acids.

2. A 100-gram apple provides 52 kcal. Inside the tempting shape you get carbohydrates, a little protein, a trace of fat, nourishing vitamins (mostly C) and numerous minerals, especially iron and potassium, which alkalize the body.

3. An apple weighing 100 grams has 52 calories. The/Its tempting shape contains carbohydrates, a little bit of protein, minute quantities of fat, revitalising vitamins (mostly  vitamin C) and numerous minerals, especially iron and potassium that deacidify your body.

4. A 100 gram apple is a source of 92 calories. Its tempting shape encloses carbohydrates, a little protein, a trace amount of fat, invigorating vitamins (C is the predominant one), and numerous minerals, especially iron and potassium, which lower the pH value in the body / the body’s pH value/level.

5. There are 52 calories in 100 grams of  Ø apple/an apple. This tempting fruit contains carbohydrates, a little bit of protein/a little protein, trace amounts of fat, restorative vitamins (mostly C), and a number of minerals: especially iron and potassium, which deacidify the body.

6. A 100-gram apple provides 52 calories. Its tempting shape hides carbohydrates, a bit of protein/some proteins/some protein, minute quantities of lipids/fats, nourishing vitamins (mostly  vitamin C) and numerous mineral nutrients, especially iron and potassium which deacidify the body.

7. An apple of 100gm provides us with 52kcal.  Its/The alluring shape hides carbohydrates, a bit of protein/some proteins/some protein, trace amounts of fat, invigorating vitamins (mostly C) and numerous mineral nutrients, especially potassium and iron, which remove excess acid from the body.

8. A 100g apple has 52 calories. Its tempting shape is full of carbohydrates, has a bit of protein/some protein/some proteins, a very small amount of fat, precious vitamins (mostly vitamin C) and plenty of minerals, especially iron and potassium which have anti-acidifying properties. 

Jak widzimy, są rzeczy, które cała ósemka naszych tłumaczy doskonale opanowała – jak np. to, że w tym tekście przed inicjalnym rzeczownikiem, z określeniem ilości masy, musi być indefinite article – An apple. Nikt nie postawił niepotrzebnego (tutaj) article przed nazwami pierwiastków z tablicy Mendelejewa – iron, potassium. Ale są też i miejsca szczególnie problematyczne, np. końcowy rzeczownik: the body (nie: *organism – tak tylko w literaturze science fiction lub w mikrobiologii), zgodnie z zasadą, o której wspominaliśmy w którymś z poprzednich wpisów, mówiącej o częściach ciała. Chyba, że napiszemy: your body – co jeszcze lepiej odpowiada  kontekstowi o charakterze niespecjalistycznym.

Ponadto mamy tu rzeczowniki, które mogą wystąpić jako policzalne lub niepoliczalne w zależności od najbliższego kontekstu. Są to: carbohydrate/carbohydrates, protein/proteins, fat/fats, mineral/minerals, vitamin/vitamins, acid/acids (w tym ostatnim przypadku na szczęście żaden z naszych ośmiu tłumaczy nie zaliczył błędu). Tak więc w tym kontekście poprawnie jest: some carbohydrates,/some carbohydrate, some protein/some proteins, some fat/some fats, some minerals, some vitamin/some vitamins. Również poprawne są formy wyłącznie niepoliczalne: a little bit of carbohydrate, a trace amount of protein, trace amounts of fat. Dodatkową komplikacją w tym tekście jest fakt, że oprócz oczywistych form policzalnych – protein, vitamin, fat – mamy tu też możliwość korzystania z liczby mnogiej tych rzeczowników – the/Ø proteins, the/Ø vitamins, the/Ø fats, bo przecież nazwy te mogą się odnosić do poszczególnych the/Ø proteins, vitamins C and P, the/Ø saturated and unsaturated fats. Tłumaczymy tekst niespecjalistyczny, ale jednak pewna wiedza z dziedziny chemii okazuje się nader przydatna, także i w następnym fragmencie:

Kombinacja witamin C i P oraz magnezu działa zbawiennie na elastyczność naczyń krwionośnych, zapobiegając miażdżycy. Obecny we wszystkich owocach błonnik – oczyszcza.

Liczba naszych dyżurnych tłumaczy zmalała do czterech, niemniej dokonali oni rzeczy godnych uwagi:

1. * The combination of vitamins C and P and magnesium increases the flexibility of +blood vessels, which prevents from atherosclerosis. Fibre, which is present in all fruit, has purgative effects.

2. * The combination of vitamins C and P as well as magnesium beneficially affect the elasticity of +blood vessels, preventing atherosclerosis. Fiber, +the component of every fruit, cleanses.

3. * Vitamins C and P combined are highly beneficial to +elasticity of +blood vessels, preventing the latter from getting arteriosclerosis. Dietary fibre present in all fruits depurates +an organism.

4. * Vitamin C and P combination, together with magnesium, is miraculous for our bold vessels flexibility and prevents arteriosclerosis. Dietary fiber found in every fruit cleans the body.

Oczywiście wpadki z articles wystąpiły tu w towarzystwie innych błędów, które niezwłocznie poprawimy:

a.      The combination of vitamins C and P with magnesium increases the flexibility of the blood vessels, which prevents atherosclerosis. Fibre [Brit.sp.], which is present in all fruit, has a purgative effect.

b.     The combination of vitamins C and P with magnesium has a beneficial effect on the elasticity of the blood vessels, preventing atherosclerosis. Fiber [Am. sp.],  a component of every fruit/all fruit, cleanses the body.

c.      Vitamins C and P combined with magnesium are highly beneficial for the elasticity of the blood vessels, preventing them from developing arteriosclerosis. Dietary fibre, present in all fruit/(all fruits), depurates the body.

d.     A combination of vitamin C and P, together with magnesium, is miraculous for the flexibility of our blood vessels and prevents arteriosclerosis. Dietary fiber, which is found in every fruit, cleans the body. // The dietary fiber found in all fruit cleans the body.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że rzeczowniki zwykle występujące jako uncountables przybierają article (zwykle definite article) jeśli są modyfikowane wyrażeniem określającym, zwłaszcza zaczynającym się od of:  Ø flexibility, ale:  the flexibility of our blood vessels, Ø elasticity, ale: the elasticity of the blood vessels, Ø dietary fibre, ale: the dietary fibre found in all fruit. 

Spójrzmy jeszcze na następny fragment:

Wprawdzie daleko jeszcze do nieśmiertelności, ale dla zachowania zdrowia wystarczy podobno dwa razy dziennie powtarzać Adamowy grzech, to jest każdego dnia zjadać dwa jabłuszka przez całe życie.

Nasi czterej tłumacze popisali się następnymi rozwiązaniami:

1. * It may be a long way to immortality, but if you want to maintain good  health, apparently you should repeat Adam's sin twice a day, that is eat two apples a day for +the whole life.

2. Although we are far away from immortality, apparently it is enough to repeat Adam’s sin twice a day, that is, to eat two apples a day to stay healthy.

3. * They say that committing the sin of Adam twice a day, i.e. eating two apples each day  during +the whole life, is enough to stay in +a good health.

4. * Even though it is far from keeping you immortal, it is said that repeating Adam’s sin of eating two apples a day for the rest of your life will keep you healthy. 

Dwom z naszych królików doświadczalnych udało się przetłumaczyć cale zdanie nie popełniając błędu z articles! Pozostali zapomnieli, że mają do dyspozycji wyrażenia idiomatyczne: for the whole of your/one’s life ;  all your/one’s life ;  throughout your/one’s life ; lifelong [adjective or adverb]. Idiomem jest również wyrażenie: to stay in good health, obok – to keep one’s/your health. Poprawimy i na dzisiaj zakończymy:

1. It may be a long way off from /to  immortality, but if you want to keep healthy/keep your health/ maintain good  health, apparently you should repeat Adam's sin twice a day, that is eat two apples a day for the whole of your life/ all your  life long / every day of your  life.

2. Although we are still far away from immortality, apparently it is enough to repeat Adam’s sin twice a day, that is eat two apples a day to stay healthy.

3. Apparently committing the sin of Adam twice a day, i.e. eating two apples each day  of your life is enough to keep you / for you to stay   in good health.

  

4. Even though it is far from making you immortal, apparently repeating Adam’s sin, eating two apples a day for the rest of your life, will keep you healthy.