Articles,
countables, uncountables, and unaccountables 3
Kontynuujemy naszą
przygodę z doborem articles w tłumaczeniu z języka polskiego na
angielski. Przyglądamy się autentycznym przykładom – ciąg tekstu o
najsławniejszym (?) polskim produkcie eksportowym, czyli o wódce. Przypominam,
że w przykładach krzyżyk przy article
oznacza błąd, który należy poprawić, brak
krzyżyka oznacza dobry wybór article, zaś dwa krzyżyki – przypadek, kiedy realizacja article
może przybierać różne formy, z mniej lub bardziej subtelną zmianą w
znaczeniu tłumaczonego zdania. Oto
kolejny fragment:
Bardzo się cieszę, że
polska wódka będzie robiona tylko w naszym kraju i wyłącznie z naszych
produktów, czyli roślin od wieków rosnących na naszych polach.
Z
tłumaczeniem:
*I am very glad for the fact that
Polish vodka will be made only in our country and purely from our own produce,
that is ++ the plants growing for centuries on our fields.
Tym razem wszystko mamy w
porządku (mniej więcej), ale warto zwrócić uwagę na dwie sprawy. Pierwsza –
brak article
przy rzeczowniku odnoszącym się do ogólnej kategorii bądź do ilości
nieokreślonej – czyli tutaj vodka. A druga sprawa – to możliwość przekładu
powyższego zdania także w taki sposób:
I am very glad that Polish vodka
will be made only in our country and purely from our own produce, that is ++ plants growing for centuries on our fields.
Różnica jest subtelna,
ale istotna. W pierwszym rozwiązaniu, z definite article
(the
plants), nasz rozmówca daje do zrozumienia, że zna się nie tylko na
wódce ale również na jej produkcji i składnikach, a może uważa, że te składniki
są określone ponieważ muszą być zgodne z tradycją wytwarzania polskiej wódki. W drugim wariancie
nie zaprząta sobie głowy takim koneserstwem, on po prostu wie, że są
specjaliści od składników polskiej wódki, jego obchodzi tylko to, że ma być
dobra, bo polska…
Następny
fragment:
A oto tłumaczenie, znów poprawne i warte komentarza:
I can still recall ++times when
vodka, along with coal, was our only export commodity.
Zdanie to można też przetłumaczyć
w ten sposób:
I can still recall ++the times when
vodka, along with coal, was our only export commodity.
Tutaj różnica w znaczeniu
polega na tym, że w drugim wariancie, z definite article (++the times), nasz rozmówca
podkreśla znaczenie, jakie owe czasy (PRL) miały dla niego, o czym możemy się
dowiedzieć w kolejnym zdaniu. Pośrednio więc mówi coś o swoim życiu a zwłaszcza – o swoim wieku… Ponadto
warto zwrócić uwagę na prawidłowe rozwiązanie – jedyne możliwe tutaj – przy
rzeczowniku coal,
który w tym zdaniu odnosi się od ogólnej, nieokreślonej masy eksportowanego węgla.
Przechodzimy do
następnego zdania (z „podpórką”
kontekstową w kwadratowych
klamrach):
[Polska wódka jest aż tak
dobra?]
[Is Polish
vodka so good?]
Kiedyś wszyscy jak jeden
mąż rzeczywiście tak uważaliśmy,
ale przecież w PRL innej wódki w sklepach nie było, więc nie mieliśmy żadnego porównania.
*In the
past we all as one said so, but during the People Republic of Poland there was
no other vodka available in +shops,
so we had no real comparison.
*Well, we all used to think so, yet
in +PRL there was no other vodka in +shops so we didn’t really have any
comparison.
*We all used to say that, but in +Polish
People’s Republic there was no other vodka in the shops, so we had no
comparison.
* Once we all
thought so, but in +People's Republic of Poland there was no other vodka to be
bought in +shops so we couldn’t compare it with anything else.
* Back in time we
all held that view as one, but in +PRL (+People's Republic of Poland) there was
no other vodka in +shops so we had no comparison.
Zdanie to zaoferowało co
najmniej dwie możliwości „wpadki” z wyborem article. Pierwsza okazja – to
tłumaczenie nazwy własnej: Polska Rzeczpospolita Ludowa. Oczywiście nie ma
sensu w angielskim tekście zostawiać skrót PRL. Mamy dwie możliwości przekładu nazwy tego
państwa:
Polska Rzeczpospolita Ludowa = The/the Polish People’s Republic
= The/the People’s Republic of Poland
Czasami w tekstach do
tłumaczenia pojawia się skrót: Polska Ludowa. I tutaj drobne zamieszanie –
tłumaczymy bez article:
Polska Ludowa = Ø People’s Poland
Dlaczego tak? W pierwszym
przypadku po prostu kierujemy się ogólną zasadą korzystania z definite article
przy złożonych nazwach państw typu: the United States of America, the United Kingdom of Great
Britain and Northern Ireland, the Russian Federation. (W kontekstach
skrótowych, np. w notatkach, definite article może zanikać.) Trudniej wyjaśnić
brak article
przy People’s
Poland. Wyrażenie to nie jest nazwą właściwą i należy je traktować
jako nieformalny skrót, dlatego też nie
pojawia się przed nim article.
Kolejną kwestią
wymagającą wyjaśnienia w przekładzie tego zdania jest wyrażenie: in the shops.
Jest to idiom, jedyne możliwe tu rozwiązanie poprawne, odnosi się do
całokształtu sieci handlowej z punktu widzenia konsumenta. Nie znaczy to
oczywiście, że wyraz shops nie może się pojawić bez article,
o konieczności article
decyduje (jak zwykle!) kontekst. Na przykład w poniższym zdaniu można opuścić definite article
przed shops:
In People’s
Poland you couldn’t get foreign spirits in
Ø/the ordinary retail shops, but you could buy them for foreign currency
in the PEWEX chain.
Oto więc poprawione
wersje tłumaczeń:
In the past
we all said so, but during the People’s Republic of Poland there was no other
vodka available in the shops, so we
had no real comparison.
Well, we all used to think so, yet
in People’s Poland there was no other vodka in the shops, so we didn’t really
have any comparison.
We all used to say that, but in the Polish People’s Republic there was no
other vodka in the shops, so we had no comparison.
Once we all thought so, but in the People's
Republic of Poland there was no other vodka to be bought in the shops so we
couldn’t compare it with anything else.
Back in time we all held that view, but in the People's Republic of Poland there was no other vodka in the shops
so we had no comparison.
Przechodzimy do
następnego zdania, dla którego mamy trzy tłumaczenia – wszystkie poprawne.
Pierwsze dwa, z wyrażeniem Polish vodka bez article podają typową realizację, taką, której można
się spodziewać. Poprawny jest także trzeci wariant, w którym pojawia się definite article
w wyrażeniu the
Polish vodka. Tutaj znów kontekst decyduje o dopuszczalności takiego
rozwiązania, a kontekstem tym jest porównanie polskiej wódki z zagraniczną:
Nie jestem na tyle
koneserem, bym mógł z zamkniętymi oczami ocenić, która jest polska, a która
nie, ale rzeczywiście bardzo lubię polską wódkę.
I`m not such a connoisseur to tell with my eyes
closed which vodka is Polish and which isn’t, but the fact is that I like
Polish vodka.
I am not an expert to easily
distinguish which vodka is Polish and which is not, but, of course, I like
Polish vodka.
I am not a connoisseur to guess
with my eyes closed which one is Polish and which is not, but I really like (++) the Polish vodka.
A teraz takie zdanie:
Tamte [zagraniczne] wódki
są mniej ostre w smaku i zapachu oraz całkiem dobrze – jak to się mówi –
wchodzą, czyli łatwo się je przełyka.
Zostało one
tak przetłumaczone:
*These
vodkas have *spicy taste and smell and they – as they say – drink pretty well,
I mean they are easy to swallow.
Poprawiamy:
These
vodkas have a spicy taste and smell and, as we say, they go down pretty well, I
mean they are easy to swallow.
Przechodzimy do kolejnego
zdania:
Z polskich wódek bardzo
dobrze mi podchodzi wódka żytnia, choć jest też jedna wódka ziemniaczana, która
też mi dość smakuje, o ile w ogóle można powiedzieć, że wódka smakuje...
Wśród tłumaczeń mamy
kilka bardzo różnych wariantów. Oprócz problemów z articles, zdanie to przetłumaczono
z innymi błędami lub stylistycznie nie najlepszymi rozwiązaniami, które
podświetlimy i poprawimy
*As for +Polish vodkas, I prefer rye vodka. I also think that +the potato vodka is tasty, if
vodka can be tasty at all…
*As for Polish spirits, I
prefer rye vodka. I also like the taste of one of +potato vodkas. If
taste is the right word…
*Of the Polish vodkas I really like
rye vodka, although there is one of + potato vodkas which is also really tasty,
if you can say that vodka is tasty…
*Among +Polish
vodkas I like rye vodka very much, but there is one potato vodka which taste I rather
like, if you can
say that one can
like +a taste of vodka...
*Of +Polish vodkas I really like the taste of rye
vodka and one of the potato kind, though I’m not sure we can really say that
vodka is tasty.
*As for Polish products, I do enjoy
Żytnia, but
I also like this
potato vodka. I am not sure whether vodka can taste good though…
*Out of +Polish vodkas I like the rye ones, however
there is also one made of potatoes which is also pretty tasty for me, that is if
you actually can call any vodka 'tasty'...
Najpierw omówmy błędy
dodatkowe, które nam przysłaniają pole widzenia, jeśli chodzi o kwestię articles.
Pierwszy z tych błędów „dodatkowych”, to
wyrażenie otwierające. Najlepszym wyborem jest niewątpliwie Of.
Zdecydowanie gorsze (dla tego zdania) – As for oraz Among. Dobrym rozwiązaniem jest również Out of . W czwartym tłumaczeniu
mamy dwa dodatkowe błędy:
*which
taste >> the taste of which
(błąd strukury gramatycznej relative clause) ;
* if you can say that
one can like >> if you can say that you can like lub:
>> if one can say that one can like (nie mieszamy
form czasownika)
W piątym zdaniu polski przymiotnik pospolity (zapisany z
małej litery) oddano w przekładzie jako nazwę własną pewnej marki, tym samym
burząc sens wypowiedzi (czytelnik nieznający polskiego nie musi wiedzieć, że Żytnia, to wódka żytnia, czyli rye vodka, przez co nie zrozumie, jaki
to ma związek z ziemniaczaną – potato
vodka. Niewłaściwą decyzją było również stawianie demonstrative pronoun - this przed końcowym wyrazem vodka, może spowodowaną bezradnością w doborze article.
W powyższym zdaniu
pojawia się liczba mnoga – wódki –
wskazująca na dwa rozróżnienia:
1) między wódkami polskimi a
zagranicznymi, 2) między wódkami żytnimi a ziemniaczanymi. Umiejętny wybór articles
okazuje się sprawą kluczową w prawidłowym przekazaniu tych różnic w
tłumaczeniu. Właśnie dlatego, że mamy do czynienia z określonymi kategoriami
wódki – substancji traktowanej dotąd en
masse jako nieokreślonej pod względem ilości – tutaj w przekładzie przed wyrazem vodkas
pojawia się definite
article. Poniżej podajemy
wszystkie rozwiązania ze stosownymi poprawkami:
Out of all
the Polish vodkas, I prefer rye vodka. I also think that one of the potato vodkas is tasty, if vodka
can be tasty at all…
Of the Polish vodkas, I prefer rye. I also like the
taste of one of the potato vodkas. If taste is the right word…
Of the Polish vodkas I really like
rye vodka, although there is a potato vodka which is also really tasty, if you can
say that vodka is tasty…
Of the Polish
vodkas I like rye vodka very much, but there is one potato vodka the taste of
which I rather like, if you can say that you can like the taste of vodka...
Of the Polish vodkas I really like the taste of
rye vodka and one of the potato kind, though I’m not sure we can really say
that vodka is tasty.
Of the Polish products, I do enjoy rye, but I also like one of the potato vodkas.
I am not sure whether you can say vodka tastes good though…
Out of the Polish vodkas I like the rye ones, however,
there is also one made of potatoes which I find quite tasty, that is if you can
actually call any vodka 'tasty'...
A teraz takie zdanie:
[Wódka] Ma się dobrze
przełknąć, by nie trzeba było jej popijać czymś smaczniejszym, i ma zrobić
trochę zamieszania w głowie.
I tłumaczenie
do poprawy:
*It
should be mild, so you don’t have to drink +other liquid to swallow it and it
should make +some “mess” in your head.
Poprawiamy:
It
should be mild, so you don’t have to drink it down with another liquid, and it should
make a “bit of a mess” in your head.
Chociaż osobiście, to tak bym przetłumaczyła
to zdanie:
It
should go down well, so that you don’t have to take anything else to swallow it
down, and it should give you a bit of a dizzy head.
My father
always used to say vodka is supposed to give you a twisted gob. You’re not
supposed to like it. Once you start liking it, that’s when you’ve got a
problem.
Następne dwa zdania:
Choć raz się zdarzyło, że po wódce niby-markowej, kupionej normalnie, na
stacji benzynowej, byłem bardzo chory.
Nie był to na szczęście żaden metanol, ale widocznie jakaś perfidna podróbka.
Tak zostały przetłumaczone:
*Yet, it
has happened to me once that after drinking some, supposedly, fancy liquor,
bought legally at ++the petrol station I got very sick. Fortunately, it was no
methanol but obviously ++ some perfidious fake.
*However, it happened
that I was sick after drinking vodka. It was supposed to be branded vodka which
I bought, in the normal way, at a gas station. Luckily, it was not +a methanol, but
apparently a perfidious fake.
Oprócz kwestii articles, mamy
tu jeszcze pomieszane idiomy brytyjskie z amerykańskimi. Stacja benzynowa – to gas station w American English, a w British English – petrol station, podczas gdy liquor jest
wyrażeniem częściej spotykanym w American English (jego odpowiednikiem w
British English jest spirits (pl.)). Przy petrol station mamy
do wyboru: albo at the petrol station – czyli na stacji, gdzie zwykle tankuję lub na tej stacji, która jest dla
mnie najbliższa; lub: at a petrol station - na bliżej
nieokreślonej stacji. Some pojawiło
się przed perfidious
fake zamiast a – ale całkiem
poprawnie, jako określenie pogardliwe, wyrażające emocje negatywne. W podobnej
roli wystąpiło no
zamiast not przed methanol. Methanol, tak
jak vodka, występuje tu w charakterze uncountable noun. Poprawiamy:
Yet once
it happened to me that after drinking some apparently brand-label spirits,
bought legally at a/the petrol station I got very sick. Fortunately, it was no/not
methanol but obviously a/some/ some kind of perfidious fake.
However,
it happened that I was sick after drinking vodka. It was supposed to be branded
vodka which I bought, in the normal way, at a gas station. Luckily, it was
not methanol, but apparently a perfidious fake.
I wreszcie ostatni już przykład na
dzisiaj:
To ciekawe, bo jako
kabareciarz zasłynął pan powiedzeniem,
że „mała wódeczka, jak wiadomo,
jeszcze nigdy nikomu nie zaszkodziła"...
A oto dwa tłumaczenia:
*That’s
interesting because as a comedian you are known for your saying that +“small
shot of vodka, as the say, can do you no harm”…
*It’s
interesting since as a comedian you are famous for the sentence, +“small amount
of vodka has never done anyone any harm”…
Trafiliśmy wreszcie na sytuację, kiedy
trzeba przed tak szlachetnym rzeczownikiem rzekomo niepoliczalnym postawić indefinite
article. A to dlatego,
że w tym zdaniu mała wódeczka wprawdzie odnosi się do konkretnej ilości (pięćdziesiątki
a może, jak kto uważa – setki), jednak w tym kontekście wypić ją może każdy,
bo jeszcze nigdy nikomu nie zaszkodziła… Z podobnym wyrażeniem zwrócimy się do barmana w pubie
przy zamówieniu, lub do sklepikarza w off-licence przy zakupie:
“A small vodka, please.” “A pint of beer, please.” “A bottle of vodka, please.”
“A round of beer
on the house.” >> Gospodarz stawia.
Poprawimy te tłumaczenia:
That’s
interesting because as a comedian you are known for your saying that “a small
shot of vodka can do you no harm, ” as they say …
It’s
interesting, since as a comedian you are famous for the quip that “a small
amount of vodka has never done anyone any harm”…
A small amount
of vodka has never done anyone any harm
I wreszcie, podsumowując dzisiejszą
eskapadę, zakończmy przykładem sytuacji, kiedy przed wyrazem vodka musi się pojawić definite
article, nie dlatego, że
mowa tu o jakiejś policzonej ilości, tylko dlatego, że ktoś na nią właśnie liczył…
Gentlemen, the
vodka’s fallen in the water!
No comments:
Post a Comment