Saturday 30 November 2013

Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 55



NOWA SERIA
Kultura w przekładzie – przekład w kulturze
Culture in translation – translation in culture

Trzecia (ostatnia) część tłumaczenie tekstu Stanisława Dziedzica o Krakowie i komentarz do zawartych w nim problemów kulturowych (miejsca podświetlone):

W 1978 roku, na kilka miesięcy przed wyborem metropolity krakowskiego kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, historyczny zespół architektoniczny Krakowa wraz z unikatową kopalnią soli w pobliskiej Wieliczce wpisany został na utworzoną właśnie Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego. Lista ta obejmowała wówczas dwanaście zaledwie, szczególnie cennych obiektów na świecie. Stary Kraków obok stolicy Ekwadoru, Quito był jedynym zespołem architektonicznym na tej Liście. W uzasadnieniu tej wielce zaszczytnej decyzji UNESCO zapisano, między innymi: Centrum historyczne i architektoniczne Krakowa, które ukształtowało się na przestrzeni nieomal tysiąca lat, jest jednym z najbardziej godnych uwagi artystycznych i kulturowych kompleksów Europy. [...] Kraków przekazuje potomności tą jedyną w swoim rodzaju kolekcję pomników kultury dawnych wieków – wybitne dzieła sztuki i architektury.
Jest w istocie Kraków wielką „kamienną księgą dziejów”, zachował bowiem, poczynając od romanizmu, aż po współczesny postmodernizm pomniki sztuki we wszystkich znaczących stylach. Wiele z tych obiektów posiada rangę wręcz podręcznikową.
Oblicze kulturowe Krakowa od czasów średniowiecza współtworzyli przedstawiciele różnych narodów i wyznań, między innymi, Żydzi, Niemcy, Włosi, Ormianie. Społeczność żydowska, do czasów hitlerowskiego holocaustu liczna i wpływowa w Krakowie, cieszyła się kiedyś nie tylko prawem odrębności i tolerancji, przysługującym także innym nacjom, ale również nadanymi im przez królów polskich przywilejami. Na terenie samodzielnego kiedyś miasta Kazimierz, a dziś dzielnicy Krakowa, powstało w XV wieku Oppidum Iudaeorummiasteczko żydowskie, o charakterystycznej zabudowie, z licznymi synagogami i kirkutem.
Współczesny Kraków, uchodzący zasłużenie za stolicę polskiej kultury, kultywuje swoje dziedzictwo kulturowe. Corocznie z budżetu państwa i gminy miejskiej przeznaczane są znaczące środki na prace konserwatorskie krakowskich zabytków. To nade wszystko prężny ośrodek kultury i nauki. Nazwiska znanych w świecie artystów i uczonych można by mnożyć. Wystarczy wspomnieć o Krzysztofie Pendereckim, Andrzeju Wajdzie, Sławomirze Mrożku czy zmarłych w ostatnim czasie Stanisławie Lemie oraz noblistach: Czesławie Miłoszu, Wisławie Szymborskiej.
Szansą rozwoju 750-tysięcznego Krakowa jest obecnie nie tyle przemysł, co turystyka, kultura i usługi. W ostatnich latach, rekordowych pod względem odwiedzin, odwiedziło nasze miasto każdego roku około 8 milionów osób, w tym coraz liczniej przybywający turyści zagraniczni. Kraków jest miastem gościnnym i przyjaznym, słynie z bogatej oferty kulturalniej, ale i ze znakomitej gastronomii.
Herbem Krakowa jest na wpół otwarta brama miejska z białym orłem w koronie. Podobno oznacza to, że jest miastem tyleż gościnnym, co bezpiecznym dla gości. I takim stanowczo pragnie być. Dość stwierdzić, że odwiedzający Kraków turyści krajowi i zagraniczni, podkreślają zgodnie, że pragną tu jeszcze przybyć, najchętniej rychło.
Intencją władz i mieszkańców Krakowa jest, aby wszyscy byli zadowoleni z pobytu w naszym mieście.

Tłumaczenie:

A few months before the 1978 conclave which elected Cardinal Karol Wojtyła of Kraków to the papacy the city’s historic centre and the nearby Wieliczka Salt Mine were entered on UNESCO’s newly created World Heritage List, which numbered just twelve of the world’s  most treasured heritage sites. Kraków and Quito, the capital of Ecuador, were the only two architectural complexes on that list. In the grounds for  its decision the UNESCO committee wrote that Kraków’s historic architectural centre, which developed in the course of nearly a millennium, was one of Europe’s most remarkable artistic and cultural complexes, a city offering posterity a unique cultural legacy of outstanding works of art and architecture.
Kraków is indeed a monumental volume of history inscribed in stone. It has preserved and presents sublime works of art in all the significant styles from Romanesque to Postmodern. You’ll find many of its sites exemplified in manuals of style.
Since the Middle Ages Kraków’s cultural fabric has been woven by people of various religious, ethnic, and national backgrounds, including Jews, Germans, Italians, and Armenians. In bygone times until the Holocaust Kraków’s large and influential Jewish community enjoyed the tolerance shared by all the local communities, the right to a jurisdictive system of its own, and special charters and privileges endowed by the kings of Poland. In the 15th century an oppidum Iudaeorum (a Jewish town with numerous synagogues and its own graveyard) developed in Kazimierz, then an adjacent  municipality, now a quarter of Kraków. 
Today Kraków, rightly dubbed Poland’s cultural capital, continues to cultivate its heritage. Every year considerable funds from central and local government are spent on the conservation of Kraków’s historic sites. The city is a thriving centre of scholarship and culture. The list of its celebrities in the arts and sciences is long. Suffice it to mention Krzysztof Penderecki, Andrzej Wajda, Sławomir Mrożek, or the recently deceased Stanisław Lem, and Nobel prizewinners Czesław Miłosz and Wisława Szymborska.
The prospects of development ahead of Kraków and its population of three-quarters of a million lie in tourism, culture, and services, rather than in industry. In recent times record numbers of 8 million visitors, and more and more of them from abroad, have been coming to us every year. Kraków is a friendly and hospitable place, famous for its broad range of cultural events as well as for its excellent cuisine.
The arms of Kraków show a half-open municipal gate and a crowned white eagle, which is interpreted as meaning that it is both hospitable to visitors and safe. That’s how we want to be seen. Many of our visitors say that they want to come to Kraków again as soon as possible.
Kraków’s authorities and people want everybody to enjoy their visit and be glad they came to our city.

Komentarz:

  1. Stolica Piotrowa – zwykle tłumaczona jako:  the Vatican, lub the Apostolic See (uwaga na ortografię – nie mylić z sea!), rzadziej – the See of (St.) Peter.

  1. Historyczny zespół architektoniczny Krakowathe architecture of Kraków’s historic city centre. Uwaga: historyczny = a) historical (rzeczywisty, istniejący w dziejach); = b) historic (ważny w dziejach, epokowy). Wyraz architectonic znajduje się w słownikach, ale rzadko bywa używany, częściej występuje architectural.

  1. Kopalnia soli w Wieliczce The/the Wieliczka Salt Mine.  Proszę zwrócić uwagę na atrybutywny (przymiotnikowy) charakter nazwy własnej ( a nie: *the Salt Mine in Wieliczka). Analogicznie będzie: Pieskowa Skała CastleZamek w Pieskowej Skale, Mogiła Cistercian AbbeyOpactwo cysterskie w Mogile itd.  

  1. Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCOThe/the List of UNESCO World Heritage Sites; lub: The/the UNESCO List of World Heritage Sites. Obiekt wpisany na Listę (entered/registered on the List) nazywamy a UNESCO World Heritage Site; zaś komisję decydującą o wpisie na Listę – the UNESCO World Heritage Committee. Międzynarodowy dokument stanowiący podstawę prawną dla działań Komisji nazwywa się: The/the Convention concerning the Protection of the World's Cultural and Natural Heritage.

  1. Przedstawiciele różnych narodów i wyznań;  nacje;  narodowość – mamy tu problem typu false friends (faux amis, „fałszywych przyjaciół”), bowiem wyraz naród, narody nie zawsze da się tłumaczyć jako nation/nations, a narodowość – jako nationality. Czasami, w zależności od kontekstu historycznego lub retorycznego, możemy się zdecydować na : people, lun na: ethnic, ethnic group, ethnic community, lub ethnicity. Jednak w niektórych kontekstach , np. jeśli chodzi o ziemie polskie pod zaborami i zamieszkujące je narodowości dążące do niepodległości – trzeba podkreślić właśnie tę odmienną specyfikę, różniącą się od sytuacji mniejszości np. w USA (nie mających aspiracji niepodległościowych) i wtedy trzeba „kombinować”, np. ethno-national groups.

  1. Gmina gmina miejska, gmina wiejska. Wyraz gmina w nazwach własnych polskich jednostek terytorialnych nie może być dowolnie tłumaczony jako np. district (bo dlaczego nie area lub region czy neighbo(u)rhood?), musi się pojawić w nazwie własnej, ewentualnie obok „wspierającego” rzeczownika pospolitego district. Przykład: Gmina Miejska KrakówThe Municipal Gmina District of Kraków. Analogicznie: Powiat KrakówThe Powiat District of Kraków; oraz Starostwo KrakówThe Starosty /Starosty District of Kraków (w tym wypadku istnieje wyraz zanglizowany); województwo tłumaczymy jako V/voivodeship (tu też mamy termin, który znajdziemy w dużych słownikach). Oczywiście w tłumaczeniu przysięgłym dokumentów muszą zostać nazwy własne w formie oryginalnej (czyli nie tłumaczymy ich; możemy ewentualnie podać określenie opisowe w klamrach kwadratowych). Natomiast jeśli wyraz gmina występuje jako rzeczownik pospolity odnoszący się do samorządu, możemy go oddać jako local authority, local government, local community. Władze terytorialne (wojewódzkie, regionu) – territorial (voivodeship/ regional) government. Gmina żydowska po angielsku, to (a/the local)  Jewish community.

  1. Nazwy obiektów i pojęć odnoszących się do kultury dawnych społeczności żydowskich zamieszkujących ziemie polskie. Niektóre terminy, pochodzące z języka hebrajskiego lub jidysz, mają swe odpowiedniki w języku angielskim, np. synagogasynagogue; inne – nie: w naszym tekście  wyraz kirkut – cmentarz żydowski – nie ma bezpośredniego odpowiednika w języku angielskim (o ile mi wiadomo) i dlatego został przetłumaczony jako Jewish graveyard.  Przy wyrazach i wyrażeniach zapożyczonych z jidysz lub hebrajskiego należy pamiętać, że nieraz ten sam termin lub wyrażenie może wystąpić  w różnych formach ortograficznych ze względu na różne schematy transkrypcji. Przykładowo: święto Chanuka może pojawić się w angielskim tekście jako: Channuka, Channukah, Hannuka itd. W angielskiej wersji powieści Bashevisa Singera spotykamy nazwy miejscowości na ziemiach polskich w transkrypcji z języka jidysz. Istnieją rozmaite leksykony i encyklopedie, które nam pomogą w wyszukiwaniu nazewnictwa dotyczącego kultury żydowskiej, trzeba jednak pamiętać o różnicach między tradycją aszkenazyjską (właściwą dla Żydów z Europy wschodniej i północnej), a sefardyjską (Żydów z Europy południowej), odzwierciedlających się także w pewnych różnicach językowych.

  1. Nauka, naukowy, naukowiec. Często tłumaczone jako: science, scientific, scientist. Jednak są to tłumaczenia poprawne tylko dla nauk ścisłych (empirycznych, eksperymentalnych) oraz ich przedstawicieli, natomiast niewłaściwe w odniesieniu np. do nauk humanistycznych (the humanities, the arts, the liberal arts). W takich przypadkach lepszymi (szerszymi) odpowiednikami są: scholarship, scholarly, scholar; lub academic (naukowy, naukowiec), academic discipline (nauka); można tez użyć zwrotu the arts and sciences; czasami zaś możemy się posłużyć wyrazami:  learning, man of learning, learned man.

  1. Herbarms, coat of arms (herb na kartuszu lub tarczy), armorial device, armorial bearings. Błędne tłumaczenie: *crest. Ten ostatni termin odnosi się tylko i wyłącznie do górnej części angielskiego  lub francuskiego herbu (powyżej kartuszu), zwykle w formie korony, hełmu, lub pióropuszu. Teksty zawierające szczegóły odnoszące się do heraldyki (herbarze itd.) są ogromnie trudne do tłumaczenia ze względu na zgoła odmienne tradycje w heraldyce zachodnioeuropejskiej (pojęcia i zasady ikonograficzne zupełnie inne, niż w heraldyce polskiej). Co więcej, terminologia w angielskiej heraldyce, zwłaszcza nazwy kolorów, pochodzi z języka starofrancuskiego. Np. kolor srebrny (lub biały), to nie *silver, lecz argent, a czerwony – nie *red, tylko gules itd. Ponadto polskie herbarze (te historyczne) obfitują w teksty zapisane po staropolsku z licznymi łacińskimi wtrętami makaronicznymi – zdecydowanie niełatwymi do tłumaczenia!

  1.  Wreszcie na koniec zwracam uwagę na częste występowanie w angielskich  tekstach promocyjnych form w 1szej i 2giej osobie, w miejsce polskich odpowiedników w 3ciej osobie lub bezosobowych: That’s how we want to be seen. You’ll find many of its sites exemplified in manuals of style. Our city.




                 
                                                  The arms of the City of Kraków


Saturday 23 November 2013

Porady starej wyjadaczki dla młodych tłumaczy 54



NOWA SERIA
Kultura w przekładzie – przekład w kulturze
Culture in translation – translation in culture

Kontynuujemy tłumaczenie tekstu Stanisława Dziedzica o Krakowie i komentarz do zawartych w nim problemów kulturowych (miejsca podświetlone): 

Mówiono kiedyś o Krakowie: „mały Rzym” lub „inny Rzym” („altera Roma”), „polskie Ateny”, niekiedy także określano go nazwą „Florencja północy”. Miasto kilkudziesięciu kościołów (obecnie jest ich około stu trzydziestu), licznych klasztorów, instytucji kościelnych, sanktuariów, słynie od wieków z bogatej kultury religijnej, było też od niepamiętnych czasów celem pielgrzymek do grobów świętych patronów. W XIX wieku, w czasach zaborów, gdy Polska utraciła niepodległość, był także Kraków celem i ośrodkiem pątnictwa narodowego i miejscem formowania legionów polskich, mających walczyć o niepodległość ojczyzny – polskim Piemontem. W ostatnich latach ranga sakralnego Krakowa niepomiernie wzrosła, osiągając wymiar światowy, jako stolica Bożego Miłosierdzia i miejsca szerzącego się kultu wyniesionego na ołtarze Jana Pawła II.
Należy Kraków do najstarszych i znanych w świecie ośrodków uniwersyteckich. Tutejszy uniwersytet, założony w 1364 roku, jest najstarszym obok praskiego uniwersytetem w Europie Środkowej. Już w XV i XVI wieku krakowska uczelnia zyskała europejski rozgłos, zasłynęła w świecie, między innymi, z wysokiego poziomu wykładanych tu sztuk wyzwolonych, prawa i teologii. W uczelni Mikołaja Kopernika studiowały najwybitniejsze umysły Rzeczypospolitej, ale także przybysze z wielu krajów europejskich. W tamtych czasach świetności uczelni studenci zagraniczni stanowili prawie połowę ogółu studiujących. Z tutejszego Uniwersytetu Jagiellońskiego wywodzi się większość krakowskich uczelni publicznych. Krakowskie środowisko akademickie, po warszawskim największe w Polsce, liczy dziś prawie dwieście tysięcy studiujących, grupuje też wybitnych uczonych o europejskiej renomie.
Określenie „Florencja północy” nawiązuje do wkładu włoskich, zwłaszcza florenckich artystów doby Renesansu, w rozbudowę Krakowa i tutejszego Zamku Królewskiego na Wawelu. Tu wspierani hojnym mecenatem królów polskich oraz świeckich i duchownych fundatorów, tworzyli swoje wiekopomne dzieła, między innymi, Franciszek Florentczyk, Bartłomiej Berrecci, Santi Gucci i wielu innych artystów. Właśnie ci artyści budowali w stylu włoskiego renesansu i manieryzmu wspaniałą rezydencję królewską na Wawelu, kaplicę Zygmuntowską, uchodzącą za najwybitniejszy obiekt sztuki renesansowej na północ od Alp, liczne pomniki nagrobne, kościoły i kaplice wreszcie renesansowe rezydencje możnowładcze na terenie Krakowa i Małopolski.

Kraków has been called a “small Rome,” “another Rome,” “the Polish Athens,” and “the Florence of the North. The scores of churches (now around 130), the many monasteries, church institutions and places of pilgrimage have endowed Kraków with a rich religious heritage, making it a destination of pilgrims coming to the graves of its saints. In the 19th century, when Poland was not an independent country, Kraków was the venue for national resurgence, the place where the Polish Legions that fought to recover Poland’s independence were formed. Recently Kraków’s status as a religious centre has risen spectacularly to global rank. The headquarters of the cult of the Divine Mercy are located here; it is also a place for the rapidly expanding veneration of John Paul II, who has been raised to the glory of the altars.
Kraków is one of the earliest, widely acknowledged university towns. Its University, founded in 1364, is the oldest university in Central Europe after Prague. Kraków University had built up a European reputation already by the 15th  and 16th  centuries, renowned for the quality of its teaching in the liberal arts, law, and theology. Copernicus’ alma mater was the school of Poland’s intellectual vanguard, but it also attracted students from many European countries. In its heyday foreigners accounted for nearly half of its students. Most of Kraków’s public institutions of higher education have their roots in the Jagiellonian University. Today the city’s academic milieu, the largest in Poland after Warsaw, numbers nearly two hundred thousand students and a plethora of scholars with a European reputation for academic excellence.
Kraków’s epithet as the Florence of the North is a reference to the Italian, especially Florentine artists who contributed vastly to the Renaissance development of Kraków and its Royal Castle. Supported by generous royal, church, and secular patronage, Francesco Fiorentino, Bartolommeo Berrecci, Santi Gucci, and many other distinguished artists created renowned works here. They turned Wawel Castle into a magnificent royal residence in the Renaissance and Mannerist style; they created the Sigismundian Chapel, reputed to be the finest specimen of Renaissance architecture north of the Alps, along with a long retinue of churches, chapels, monuments, and lordly Renaissance residences in Kraków and Lesser Poland.


Komentarz

  1. „Mały Rzym” lub „inny Rzym”; „polskie Ateny”; „Florencja północy”   epitety Krakowa utworzone za pomocą porównań z innymi miastami. Jak już wyjaśnialiśmy w  poprzednim wpisie, nazwy tych miast mają formę zanglizowaną: Rome, Athens, Florence. Article (a/the) pojawia się tu dlatego właśnie, że mamy do czynienia z porównaniem – nie z prawdziwym Rzymem, rzeczywistą Florencją, czy historycznymi Atenami, tylko z Krakowem porównywanym do tych miast.  Dodajmy, że przymiotniki pochodne brzmią:  Roman, Athenian, Florentine.     

  1. Cyfrowy zapis stuleci. Najczęściej spotykaną formą w języku angielskim jest zapis cyframi arabskimi (nie rzymskimi), czyli: the 19th century, the 15th century, the 21st century. Można też stosować pełną formę słowną: the nineteenth century, the fifteenth century, the twenty-first century.   W przypadku użycia takiego wyrażenia przymiotnikowo pojawia się kreseczka: fifteenth-century architecture, twentieth-century art. Wyraz century skraca się do c. m.in. w podpisach pod ilustracjami lub w gablotach muzealnych.

3.  Kiedy piszemy university, a kiedy University? Jeśli wyraz ten występuje w nazwie własnej, zaczyna się od wielkiej litery: Prague University, the Jagiellonian University. Podobną sytuację mamy z innymi rzeczownikami i przymiotnikami wchodzących w skład nazwy własnej: Wawel Castle, Wawel Hill, Wawel Cathedral, the Sigismundian Chapel. Należy pamiętać, że w tekstach przeznaczonych dla odbiorców obcojęzycznych samo określenie Wawel może się okazać niewystarczające i trzeba dopisać odpowiednio: Hill, Castle,  lub Cathedral.


The sepulchral monuments/effigies of King Sigismund the Elder and his son King Sigismund Augustus in the Sigismundian Chapel in Wawel Cathedral




  1. Dlaczego mamy: the Florence of the North (z wielkiej litery) ale north of the Alps (małą literą)? Było to już wyjaśniane w poprzedniej serii, ale nie zaszkodzi powtórzyć. Otóż – jeśli rzeczownik lub przymiotnik określający stronę świata (north, south, east, west) odnosi się tylko do geograficznego kierunku, zapisujemy go małymi literami. Duża litera (North, South, East, West) pojawia się, kiedy określenie to występuje w nazwie własnej (North America, the Union of South Africa, Western Australia) lub odnosi się do pojęcia z polityczno-kulturalnego podziału świata. W wyrażeniu the Florence of the North  chodzi o obszar Europy na północ od Alp w sensie kulturowym (ziemie nie leżące na Półwyspie Apenińskim, niebędące w bezpośrednim zasięgu kultury włoskiej).   


  1. Nazwy kierunków i okresów artystycznych – w większości przypadków zapisujemy z dużej litery: Renaissance, Mannerist, Pre-Raphaelite, Gothic, Romanesque, Neo-Classical. Odstępstwa od tej reguły lub nazwy z wariantami ortografii: Baroque/baroque, Postmodern/postmodern, Avant Garde/ avant garde.

  1. Imiona i nazwiska postaci historycznych, m.in. artystów – zapisujemy w wersji oryginalnej: Francesco Fiorentino, Bartolommeo Berrecci, Santi Gucci. Trafiają się jednak wyjątki: Nicolaus Copernicus (takiej zlatynizowanej formy używa się w stosunku do Kopernika jako  autora De revolutionibus orbium coelestium).


  1. Nazewnictwo i terminologia kościelna.  W odniesieniu do spraw kultu religijnego w tekstach do przekładu należy postępować z szczególną uwaga i ostrożnością, ponieważ pomyłki mogą wypaczyć sens przekazu i, co gorsza – narazić tekst i jego autora na oskarżenie o herezję. Jeśli chodzi o terminologię chrześcijańską, a zwłaszcza katolicką, w języku angielskim rozróżnia się między to worship: to worship God (oddawać cześć Bogu), a to venerate: to venerate the Saints, the veneration of the Saints (kult świętych). Wyraz cult – jeśli w ogóle występuje, to raczej w odniesieniu do boga lub bóstw (często pogańskich),  niż do świętych. Podobny problem mamy z wyrazami sanctuary i temple; jeśli się pojawiają, to najczęściej w kontekstach odnoszących się do pogaństwa. Wyraz świątynia w znaczeniu chrześcijańskiego kościoła tłumaczymy jako church lub (ogólniej) (Christian) place of worship. Spotyka się zarówno formę: Divine Mercy, jak i The/the Divine Mercy. Różnią się one w pewien dość istotny sposób. Pierwsza forma (bez article: Divine Mercy) odnosi się do Bożego Miłosierdzia jako atrybutu Boga. Druga forma (The Divine Mercy) jest epitetem Drugiej Osoby Trójcy Świętej (por. The Immaculate Conception – dosłownie: Niepokalane Poczęcie: epitet Matki Bożej). Przymiotnik sakralny tłumaczymy jako religious .

  1. Nazwy ziem i regionów w obrębie państw. Wiele ziem, dzielnic, czy regionów, zwłaszcza na kontynencie europejskim, ma swe tradycyjne nazwy angielskie. W naszym tekście pojawiła się nazwa własna Lesser Poland – tradycyjna nazwa Małopolski. Mamy też: Mazovia (Mazowsze), Masuria (Mazury), Varmia/Warmia (Warmia), Silesia (Śląsk), Greater Poland (Wielkopolska), Pomerania (Pomorze), Sub-Carpathia (Podkarpacie). Stosowanie tradycyjnych nazw angielskich dla regionów w tekstach dla turystów i gości zagranicznych ułatwia ich lekturę i wymowę oraz przyswajanie informacji czytelnikom nieznającym języka polskiego. Jako ciekawostkę dodajmy, że nie zawsze można przetłumaczyć w sposób bezpośredni znaczenia przenośne nadawane nazwom ziem. Tutaj mamy taki przykład w wyrażeniu polski Piemont. W języku angielskim nazwa Piedmont nie ma skojarzenia z  ruchem wyzwoleńczym i dlatego sens polskiego wyrażenia musimy oddać opisowo.   


  1. Pojęcia i terminy odnoszące się do okresu pod zaborami. Opisy dziejów Polski pod zaborami stanowią szczególny problem dla tłumacza, zwłaszcza kiedy występują w tekstach dla odbiorców nieznających historii Polski. Nieraz w takich przypadkach trzeba specjalnie podkreślać utratę niepodległości. Istnieje szereg wyrażeń, które mogą się okazać pomocne:  Poland lost/forfeited her independence in the late 18th century; Poland was partitioned by Russia, Prussia, and Austria; the Partitioning Powers/the Partitioners; the Russian/ Prussian/Austrian zone of partitioned Poland; Poland’s independence was restored in 1918; the restoration of Polish independence. A także: The Polish Legions, commanded by General Piłsudski, fought for Polish independence.